Các sản phẩm chứng khoán trên thị trường

Các sản phẩm chứng khoán chính trên thị trường có thể được chia thành các nhóm chính như cổ phiếu, trái phiếu, quỹ đầu tư, chứng chỉ quỹ, chứng quyền.

Mỗi loại sản phẩm chứng khoán có vai trò riêng trong việc thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính. Việc hiểu rõ chức năng và vai trò sẽ giúp nhà đầu tư lựa chọn công cụ phù hợp với mục tiêu tài chính và khẩu vị rủi ro.

Cổ phiếu

Cổ phiếu là chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn của doanh nghiệp, cung cấp nguồn vốn dài hạn cho doanh nghiệp, giúp các công ty niêm yết huy động vốn để mở rộng hoạt động kinh doanh. Đồng thời, tạo cơ hội đầu tư cho cá nhân và tổ chức với tiềm năng sinh lời từ cổ tức và chênh lệch giá.

Có hai loại cổ phiếu là phổ thông (có quyền biểu quyết) và cổ phiếu ưu đãi (ưu đãi về cổ tức hoặc quyền biểu quyết hạn chế). Với cổ phiếu phổ thông, người sở hữu có quyền tham gia biểu quyết trong các cuộc họp cổ đông, chẳng hạn về các quyết định lớn như bầu hội đồng quản trị hoặc phê duyệt chiến lược kinh doanh. Quyền biểu quyết thường tỷ lệ thuận với số lượng cổ phiếu sở hữu.

Trong khi đó, với cổ phiếu ưu đãi, cổ tức thường cố định và được trả trước cổ đông phổ thông, bất kể công ty có lợi nhuận hay không (nếu không có rủi ro thanh toán). Loại cổ phiếu này hù hợp với nhà đầu tư muốn thu nhập ổn định từ cổ tức. Cổ đông ưu đãi thường không có quyền biểu quyết hoặc quyền biểu quyết hạn chế.

Trái phiếu

Đây là công cụ nợ do tổ chức phát hành cam kết thanh toán cả gốc và lãi trong thời hạn nhất định, cung cấp nguồn vốn vay cho Chính phủ hoặc doanh nghiệp để triển khai các dự án đầu tư lớn hoặc duy trì dòng tiền ổn định.

Gồm có hai loại là trái phiếu Chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp. Sản phẩm này thường tập trung vào lợi nhuận cố định.

Với các nhà đầu tư thận trọng nên ưu tiên trái phiếu Chính phủ hoặc trái phiếu doanh nghiệp uy tín để đảm bảo thu nhập ổn định. Đây được xem là một trong những tài sản tài chính an toàn nhất vì cam kết trả nợ được bảo đảm bởi ngân sách quốc gia. Doanh nghiệp lớn, có uy tín thường duy trì lịch sử trả lãi và gốc đúng hạn, làm tăng niềm tin cho nhà đầu tư.

Chứng chỉ quỹ

Chứng chỉ quỹ xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với vốn góp trong quỹ đầu tư, phân bổ vốn vào danh mục tài sản do chuyên gia quản lý. Nhà đầu tư có thể chọn loại quỹ mở (rút vốn linh hoạt) và quỹ đóng (giao dịch trên sàn).

Đây là kênh đầu tư gián tiếp, giúp cá nhân không chuyên về tài chính tiếp cận với danh mục tài sản được quản lý chuyên nghiệp. Sản phẩm tối ưu hóa lợi nhuận thông qua phân bổ vốn vào các loại tài sản khác nhau, giảm thiểu rủi ro nhờ việc đa dạng hóa danh mục.

Chứng quyền

Chứng quyền là công cụ tài chính cho phép mua hoặc bán cổ phiếu tại mức giá định trước, cung cấp công cụ tài chính linh hoạt, giúp nhà đầu tư có thêm lựa chọn. Có các loại gồm chứng quyền có bảo đảm (do công ty chứng khoán phát hành) và chứng quyền cổ phiếu. Sản phẩm tăng khả năng sinh lời từ biến động giá cổ phiếu, bảo hiểm rủi ro khi giao dịch cổ phiếu cơ sở.

Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh dựa trên giá trị tài sản cơ sở như chỉ số cổ phiếu hoặc trái phiếu Chính phủ, chủ yếu sử dụng hợp đồng tương lai để phòng ngừa rủi ro biến động giá trên thị trường, đồng thời tạo cơ hội đầu tư với đòn bẩy cao. Chứng khoán phái sinh giúp đảm bảo tính ổn định giá tài sản cơ sở và là công cụ cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận trong ngắn hạn.

Chứng khoán phái sinh hoặc chứng quyền thường được các nhà đầu tư chuyên nghiệp lựa chọn vì đòi hỏi chuyên môn cao. Hai sản phẩm này cho phép kiểm soát giá trị tài sản lớn hơn nhiều lần số vốn đầu tư. Tuy nhiên, rủi ro mất vốn cũng cao hơn nếu thị trường biến động ngoài dự đoán, buộc nhà đầu tư phải hiểu rõ về cách quản lý vốn và rủi ro.

Thành công phụ thuộc vào khả năng phân tích xu hướng, dự đoán biến động giá và đánh giá yếu tố vĩ mô, bao gồm lãi suất, tỷ giá hối đoái và chính sách kinh tế. Giá của chứng khoán phái sinh hoặc chứng quyền thường thay đổi nhanh và nhạy cảm với tin tức, đòi hỏi nhà đầu tư phải có kinh nghiệm theo dõi và phản ứng kịp thời.

Nhà đầu tư cần nắm rõ các quy định về giao dịch phái sinh và chứng quyền tại Việt Nam, bao gồm điều kiện phát hành, cách tính giá trị, và quản lý hợp đồng.

Lan Anh