Nghiên cứu năm 2020 trên 449 giảng viên đại học ở Ethiopia cho thấy có 41,5% người thường xuyên đau cột sống cổ, 40,3% đau thắt lưng. Các khảo sát thống kê ở các nhóm giáo viên trung học, tiểu học và mầm non cũng chỉ ra, trên 50% giáo viên bị các rối loạn cơ xương khớp (MSDs). Những vị trí khớp chịu ảnh hưởng nhiều nhất là cột sống cổ, cột sống thắt lưng, khớp gối, khớp mắt cá chân và khớp bàn chân.
Theo bác sĩ CKI Phạm Mạnh Hoàn, Trưởng phòng Đào tạo, Nghiên cứu khoa học & Thử nghiệm lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, nguyên nhân chính khiến bệnh khớp trở thành vấn đề của giáo viên thời 4.0 là những tư thế làm việc bất lợi, nhất là khi có sự xuất hiện của thiết bị công nghệ.
Trước tiên phải kể đến hai tư thế hoạt động chủ yếu của thầy cô là đứng và ngồi: Đứng giảng bài, trông thi, ngồi soạn giáo án, đọc và chấm bài thi. Bên cạnh đó, giáo viên còn thường xuyên phải kéo căng cánh tay, vươn người và ngửa cổ về phía sau để viết trên bảng hoặc cúi khom lưng để chỉ bài cho học sinh. Thậm chí, giáo viên cấp mầm non khi chơi đùa và chăm sóc trẻ nhỏ còn phải thực hiện các động tác như quỳ gối, ngồi xổm, nâng/bế trẻ, di chuyển đồ vật nặng...
Đặc biệt, trước yêu cầu đổi mới về phương pháp giảng dạy trong kỷ nguyên số hóa, thầy cô cần làm việc nhiều hơn với các thiết bị công nghệ như máy tính hay laptop. Tiếp cận công nghệ hiện đại giúp giáo viên truyền đạt kiến thức trực quan và sinh động hơn, nhưng khiến họ phải ngồi làm việc trước màn hình nhiều giờ và thực hiện liên tục các hành động đánh máy, di chuột.
Những tư thế và chuyển động kể trên lặp đi lặp lại gây căng thẳng lên các khớp. Theo thời gian, căng thẳng dồn nén sẽ làm tổn thương và bào mòn sụn khớp, khiến các đầu xương ma xát vào nhau khi cử động, dẫn đến đau nhức khớp.
Ngoài ra, thói quen đi giày cao gót (đối với giáo viên nữ), ít tập thể dục thể thao, ăn uống không đủ chất, thiếu ngủ... cũng tác động tiêu cực đến cấu trúc khớp, làm tăng mức độ đau nhức. Những tổn thương xảy ra bên trong khớp biểu hiện qua cơn đau, nếu không được khắc phục kịp thời sẽ khởi phát quá trình viêm, khiến các khớp bị thoái hóa sớm.
Bác sĩ Hoàn hướng dẫn một số cách chăm sóc và bảo vệ khớp cho người làm nghề giáo sau đây:
Tạo tư thế làm việc đúng
Tạo tư thế làm việc đúng sẽ giảm áp lực và căng thẳng cho khớp xương. Do đó, khi ngồi, thầy cô cần giữ thẳng lưng, đặt hai chân vuông góc với mặt sàn, không cúi khom lưng, lệch vai và bắt chéo chân. Khi đứng, cần giữ đầu, cổ và lưng thẳng hàng, hai bàn chân áp sát mặt sàn, không chúi người về trước hoặc khum vai. Khi viết bảng, thầy cô nên ưu tiên viết ngang tầm với, hạn chế kiễng gót, vươn tay viết cao hay khom lưng viết thấp quá thường xuyên.
Khi làm việc với máy tính, giáo viên nên ngồi cách màn hình 45-70cm, đặt mắt ngang màn hình, cánh tay gập góc vuông 90 độ khi đánh máy và dùng cả bàn tay để di chuyển chuột. Riêng với bậc mầm non, thay vì ngồi xổm hoặc quỳ gối, thầy cô có thể ngồi chơi với trẻ trên chiếc ghế thấp.
Tăng cường hoạt động thể chất
Hoạt động thể chất thúc đẩy tuần hoàn máu và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng cho sụn khớp, cải thiện sức mạnh cũng như tính linh hoạt của khớp. Vì vậy, thầy cô nên tăng cường vận động, kể cả giáo viên bộ môn thể dục. Ở trường, vào giờ nghỉ giải lao, người làm nghề giảng dạy có thể thực hiện các động tác đơn giản như vươn vai, co duỗi khớp bàn tay và đầu gối để thư giãn khớp. Về nhà, thầy cô nên dành ít nhất 30 phút mỗi ngày để đi bộ, chạy bộ, đạp xe, yoga, bơi...
Trang bị công cụ hỗ trợ
Thầy cô giáo cũng nên trang bị những công cụ hỗ trợ hữu ích như bút giữ phấn viết bảng, miếng lót chuột có đệm cổ tay, gối tựa lưng khi ngồi làm việc... Những vật dụng này sẽ giảm bớt căng thẳng cho các khớp xương, mang lại sự thoải mái lúc giảng dạy.
Bác sĩ Hoàn chia sẻ thêm, thầy cô giáo nên tránh thức khuya, hạn chế uống đồ kích thích, cân đối giữa công việc và cuộc sống, dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý để khớp xương tái tạo và phục hồi. Riêng giáo viên nữ, nên luân phiên đi giày cao gót với giày búp bê, giày thể thao và sandal. Nếu khớp đau nhức dai dẳng, các giáo viên cần đến chuyên khoa cơ xương khớp của bệnh viện uy tín thăm khám kỹ lưỡng.
Bổ sung dưỡng chất chuyên biệt cho khớp
Chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng, vừa kiểm soát cân nặng, giảm áp lực lên khớp, vừa cung cấp những dưỡng chất thiết yếu, giúp khớp xương nhanh phục hồi. Thầy cô giáo nên đa dạng các nhóm thực phẩm, bao gồm: Cá béo giàu omega-3, rau xanh, trái cây, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt...
Đặc biệt, theo bác sĩ Hoàn, để kiểm soát viêm, cải thiện chất lượng dịch nhờn và kích thích tái tạo sụn khớp, người làm nghề giáo viên có thể bổ sung thêm các tinh chất thiên nhiên chuyên biệt cho khớp như Eggshell Membrane, Collagen Type 2 không biến tính, Collagen Peptide thủy phân, Turmeric Root, Chondroitin Sulfate... Các nghiên cứu cho thấy, bộ dưỡng chất này kết hợp với nhau sẽ giúp điều hòa miễn dịch, giảm sản sinh các chất gây viêm, nhờ đó giảm đau, giảm sưng khớp và làm chậm quá trình thoái hóa khớp.
Hường Nguyễn