Bác sĩ Lã Quý Hương, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết ngoài các nguyên liệu dầu hỏa, gỗ, than đá, than củi, rơm, cỏ... nấu ăn bằng nhiên liệu sạch cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp. Khả năng mắc bệnh cao hơn trong điều kiện nhà bếp thông gió kém.

Bác sĩ Hương lý giải khói phát thải trong quá trình nấu ăn có thể làm thay đổi chất lượng không khí trong nhà. Khói bếp là hỗn hợp của nhiều thành phần độc hại như carbon monoxide, nitơ dioxide, hydrocarbon dễ bay hơi (aldehyde, heterocyclic amines, polycyclic aromatic hydrocarbons...) và các hạt bụi mịn. Chúng có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, máu, gây hại hô hấp.

"Phơi nhiễm với khói bếp nấu ăn có thể kích ứng niêm mạc hô hấp, làm suy yếu phản ứng miễn dịch và giảm khả năng vận chuyển oxy của máu", bác sĩ Hương nói. Tiếp xúc lâu dễ gây sổ mũi, ho, tức ngực, khó thở, đờm, giảm khả năng hoạt động của phổi. Các tình trạng này có nguy cơ dẫn đến các bệnh lý viêm mũi họng, viêm xoang, viêm phế quản, viêm phổi, khởi phát đợt cấp bệnh phổi mạn tính như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Tiếp xúc liên tục với lượng lớn khói bếp thường xuyên có thể gây chết tế bào, đột biến gene, hình thành phản ứng oxy hóa. Điều này cản trở chức năng miễn dịch của các loại protein liên quan, tăng nguy cơ ung thư phổi.

Bác sĩ Hương cho biết lượng khí thải từ nấu ăn phụ thuộc vào nguyên liệu, các thành phần và phụ gia thực phẩm, loại bếp, nhiệt độ, phương pháp chế biến. Thông thường nướng, chiên ngập dầu tạo ra nhiều PM 2.5 hơn so với hấp, luộc.

Dầu ăn khi đun nóng ở nhiệt độ cao, các axit béo sẽ phân hủy thành hợp chất có hại, đồng thời sản sinh trên 200 loại khí độc phát tán trong không khí. Trong đó có hydrocarbon thơm đa vòng và aldehyde. Theo bác sĩ Hương, tiếp xúc với những chất này có thể thúc đẩy sự tăng sinh tế bào, tổn thương DNA, tổn thương oxy hóa tế bào.

Một nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc dựa trên 3.500 phụ nữ mắc ung thư phổi và 6.000 đối chứng khỏe mạnh, đều là những người không hút thuốc cho thấy tiếp xúc với khói dầu ăn có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Cụ thể, tiếp xúc với khói dầu ăn trong 48 giờ, khả năng xuất hiện của một dòng tế bào ung thư biểu mô phổi (A549) tăng đáng kể so với nhóm đối chứng.

Bác sĩ Hương dẫn ra nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Environmental Science & Technology chỉ ra, nấu ăn bằng bếp gas có nguy cơ mắc các bệnh hô hấp nhiều hơn so với bếp điện từ. Bếp gas có thể làm tăng mức chất gây ung thư benzen trong nhà cao hơn lượng benzen có trong khói thuốc lá thụ động. Lượng benzen thải ra từ loại bếp này và lò nướng nhiều hơn khoảng 50 lần so với bếp điện từ.

Khí gas khi cháy cũng sinh ra nhiều khí độc như CO2, CO, NO2, SO2, carbon monoxide, formaldehyde và các chất ô nhiễm khác vào không khí, gây ngộ độc. "Nấu ăn bằng bếp gas có khả năng tạo ra lượng bụi siêu mịn gấp 10 lần so với thời gian không nấu", bác sĩ Hương nói.

Để bảo vệ sức khỏe hệ hô hấp, bác sĩ Hương khuyến cáo người nội trợ nên hạn chế tối đa chế biến món ăn ở nhiệt độ cao như chiên rán đến mức dầu bốc khói. Trang bị máy hút mùi, quạt thông gió phù hợp diện tích, thể tích khí của bếp. Khi nấu nướng, cần bật máy hút mùi để giảm tiếp xúc với khói độc khi nấu ăn. Mở cửa sổ cho thông gió trong suốt quá trình nấu nướng. Sau khi kết thúc, cần duy trì chạy máy hút mùi thêm ít nhất 10 phút để thoát khí độc.

Lau dọn, vệ sinh bếp thường xuyên để tránh vi khuẩn, nấm mốc sinh sôi, khí độc tích tụ. Nếu thường xuyên nấu ăn, nên dùng nước muối sinh lý 0,9% hoặc dung dịch nước biển sâu xịt rửa mũi, họng hàng ngày.

Trịnh Mai