Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKI Trần Xuân Anh, Trưởng khoa Cột sống, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM.
Cột sống là cấu trúc hỗ trợ trung tâm cơ thể con người, thực hiện chức năng kết nối các phần khác nhau trong hệ thống xương, giúp ổn định mọi tư thế đứng thẳng, di chuyển, vặn mình, uốn cong... Nhờ cấu trúc cột sống, cơ thể có thể vận động tự do và linh hoạt.
Tính từ cổ xuống mông, những đốt sống tạo thành 5 đoạn riêng biệt, bao gồm:
Cột sống cổ được tạo thành từ 7 đốt sống đầu tiên trong cột sống, xuất phát dưới hộp sọ và kết thúc trên cột sống ngực, di động nhiều hơn so với những vùng khác. Cấu tạo gồm nhiều lỗ, cho phép động mạch đi qua và vận chuyển máu lên não bộ. Cột sống cổ bị giới hạn về cơ, phải hỗ trợ trọng lượng lớn của vùng đầu nên rất dễ bị chấn thương nếu cử động mạnh hoặc đột ngột.
Cột sống ngực được tạo thành từ 12 đốt sống giữa của cột sống, kết nối với xương sườn tạo thành một phần của mặt sau ngực. Cấu trúc chứa các đĩa đệm rất mỏng và hẹp, do đó, chuyển động bị hạn chế hơn nhiều so với vùng cổ, thắt lưng. Không gian trong ống sống dành cho dây thần kinh cũng tương đối nhỏ.
Bác sĩ Xuân Anh trong một ca phẫu thuật bệnh lý cột sống vào tháng 12/2023. Ảnh: Bệnh viện Tâm Anh
Cột sống thắt lưng là phần thấp nhất của cột sống, gồm 5 đốt sống (một vài trường hợp có 6 đốt sống). Xương cùng là sự hợp nhất của nhiều xương, khi một trong số này hình thành dưới dạng đốt sống (thay vì dạng xương cùng như bình thường) sẽ tạo thành đốt sống thứ 6 (đốt sống chuyển tiếp). Hiện tượng này thường không nguy hiểm và không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.
Các đốt sống vùng thắt lưng có kích thước lớn nhất trong toàn bộ cột sống, làm cho không gian di chuyển dành cho dây thần kinh cũng rộng hơn.
Hiện, tình trạng đau thắt lưng rất phổ biến, nguyên nhân chủ yếu do cột sống được kết nối với xương chậu, chịu phần lớn trọng lượng cơ thể cũng như các chuyển động liên quan như nâng vật nặng, xoay người... Về lâu dài, chấn thương lặp lại có thể gây tổn thương nghiêm trọng.
Xương cùng gồm 5 đốt sống, là cấu trúc xương hình tam giác nằm bên dưới đốt sống thắt lưng cuối cùng, giữa xương hông, tạo thành mặt sau của xương chậu. Xương cùng kết nối với xương chậu ở bên trái và bên phải bằng khớp cùng chậu (khớp SI).
Xương cụt nằm ngay bên dưới xương cùng, được hợp nhất 3-5 đốt xương nhỏ. Dù kích thước rất nhỏ, nó đóng vai trò hỗ trợ trọng lượng cơ thể khi ngồi.
Ngoại trừ xương cùng và xương cụt (các đốt sống thấp nhất), các đốt sống còn lại đều có khả năng di chuyển để cho phép chuyển động diễn ra. Chức năng chính là bảo vệ và hỗ trợ tủy sống, đồng thời chịu phần lớn trọng lượng đặt lên lưng. Đốt sống có cấu tạo gồm vỏ xương bên ngoài cứng, chắc và kết cấu bên trong mềm, xốp.
Tập thể dục thể thao giúp duy trì cột sống khỏe mạnh. Ảnh: Freepik
Bác sĩ Xuân Anh khuyến cáo để bảo vệ cột sống khỏe mạnh, mọi người nên duy trì cân nặng hợp lý, chế độ dinh dưỡng khoa học (giàu canxi, vitamin D...), thực hành tư thế tốt, tập thể dục thể thao thường xuyên, không ngồi quá lâu, bỏ hút thuốc, uống rượu bia.
Lê Thùy