Hàng rào máu não là một mạng lưới các tế bào nội mô được kết nối chặt chẽ với nhau, bên cạnh là tế bào hình sao và tế bào ngoại vi. Vì sự liên kết quá chặt chẽ, khoảng cách giữa các tế bào nội mô rất nhỏ nên hàng rào máu não chỉ cho phép một số chất khí tự do (như oxy, CO2), các phân tử có cấu trúc nhỏ, phân tử hòa tan trong chất béo đi qua. Từ đó, chúng giúp điều chỉnh sự vận chuyển các phân tử vào và ra khỏi thần kinh trung ương, kiểm soát các thành phần hóa học của mô tế bào thần kinh, giúp não bộ hoạt động bình thường.

Bác sĩ Phạm Mạnh Hoàn - Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Khoa học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết chính vì đặc tính này, hàng rào máu não được xem như "con dao 2 lưỡi". Một mặt, chúng giúp ngăn chặn các thành phần huyết tương độc hại thần kinh, vi khuẩn, các mầm bệnh xâm nhập vào não. Mặt khác, chúng cũng ngăn cản sự vận chuyển các dưỡng chất nuôi dưỡng và bảo vệ não, giảm hấp thu các loại thuốc điều trị, khiến các bệnh lý thần kinh như đau đầu, mất ngủ... dễ tăng nặng.

Theo bác sĩ Hoàn, không phải dưỡng chất nào cũng dễ dàng vượt qua hàng rào máu não. Ví dụ, một số loại thuốc điều trị bệnh ung thư, nhiều loại tinh chất bổ não có kích thước phân tử lớn, không thể xâm nhập vào não, gây khó khăn cho quá trình chăm sóc, cải thiện các bệnh lý thần kinh.

Trường hợp thiếu máu lên não, thiếu dưỡng chất nuôi não do không thể vượt qua hàng rào máu não sẽ tạo ra một vòng xoắn bệnh lý. Não kém tưới máu sản sinh ra nhiều gốc tự do, tấn công làm suy yếu não bộ. Khi gốc tự do sản sinh ngày càng nhiều gây co mạch, xơ vữa mạch máu, hẹp lòng mạch, khiến máu lên não giảm sút.

Để "mở khóa" hàng rào máu não, các bác sĩ điều trị có thể sử dụng một số loại thuốc, kháng sinh truyền thuốc đến não bộ hoặc dùng sóng siêu âm để mở tạm thời hàng rào máu não. Các phương pháp này thường được sử dụng khi điều trị các bệnh lý nghiêm trọng như u não, ung thư não, Alzheimer, Parkinson... Với các bệnh lý thần kinh thông thường như đau đầu, mất ngủ, giảm trí nhớ, bên cạnh các thuốc đặc trị, những hoạt chất sinh học có khối lượng phân tử nhỏ có tác dụng tốt cho não có thể sử dụng.

Theo bác sĩ Hoàn, các hoạt chất sinh học có lợi cho não như anthocyanin, pterostilbene trong blueberry (việt quất) có kích thước phân tử siêu nhỏ nên có thể dễ dàng vượt qua hàng rào máu não, giúp trung hòa các gốc tự do trong lòng mạch máu, hỗ trợ kích hoạt các men chống gốc tự do tự nhiên trong cơ thể. Gốc tự do (sinh ra từ stress, ô nhiễm môi trường, hút thuốc, rượu bia...) được xem là "thủ phạm" gây nên hàng loạt rối loạn thần kinh như đau đầu, mất ngủ, suy giảm trí nhớ, thiếu máu lên não.

Chiết xuất từ ginkgo biloba (bạch quả) cũng có khả năng làm tăng tính thấm, mở rộng các mối nối của hàng rào máu não. Từ đó, nó hỗ trợ "mở khóa" cho các dưỡng chất cần thiết qua được hàng rào máu não giúp nuôi dưỡng não. Ginkgo biloba kết hợp với blueberry có thể giảm xơ vữa mạch máu và ngừa huyết khối, góp phần giúp máu lên não được lưu thông dễ dàng. Não được tiếp cận nguồn oxy và dưỡng chất đầy đủ kích thích sự tái tạo và dẫn truyền các tế bào thần kinh, có thể cải thiện chứng đau đầu, giấc ngủ đến ngon hơn, tăng cường sự tập trung và trí nhớ.

Hoàng Hoa