Bên cạnh các yếu tố nguy cơ như thừa cân, béo phì, đái tháo đường type 2 thì những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) ở mức bình thường, thậm chí gầy cũng có thể mắc gan nhiễm mỡ.

Theo BS.CKI Huỳnh Văn Trung (Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM), gan nhiễm mỡ là tình trạng tích lũy mỡ dưới dạng triglycerid quá mức ở gan (lớn hơn 5% tế bào gan). Gan nhiễm mỡ thường gặp có 2 loại: gan nhiễm mỡ do rượu bia và không do rượu bia. Trong nhóm gan nhiễm mỡ không do rượu bia, béo phì, vòng bụng to, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường là yếu tố nguy cơ quan trọng.

Gan nhiễm mỡ có thể do nhiều yếu tố như thói quen ăn uống, các yếu tố môi trường và di truyền có thể dẫn đến kháng insulin, béo phì với sự tăng sinh tế bào mỡ và những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột. Bình thường, gan có chức năng chuyển hóa đường để tạo thành năng lượng, tuy nhiên, nếu lượng đường chuyển hóa không đủ buộc gan phải dùng mỡ để thay thế. Khi lượng mỡ dồn nhiều về gan sẽ tích tụ trong các tế bào gan, lâu ngày gây ra gan nhiễm mỡ. Điều này xảy ra chủ yếu với người gầy, ăn uống thiếu chất. Bác sĩ Trung giải thích thêm một số nguyên nhân khiến người gầy cũng mắc bệnh lý gan nhiễm mỡ dưới đây.

Ăn uống thiếu dưỡng chất

Những người có chế độ ăn uống nghèo nàn, kiêng khem, giảm cân trong thời gian ngắn (trên một kg một tuần), thậm chí ăn chay không đúng cách khiến cơ thể thiếu hụt một số dưỡng chất cần thiết cho quá trình thanh lọc, đào thải mỡ thừa. Lâu ngày có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Hơn nữa, cơ thể không được cung cấp đủ dưỡng chất sẽ dẫn đến lượng đường trong máu thấp. Lúc này, cơ thể có thể điều chỉnh bằng cách làm tăng phân giải mỡ thành năng lượng.

Trong quá trình phân giải mỡ, lượng axit béo đi vào máu quá nhiều khiến axit béo tự do trong máu tăng, dẫn đến tích trữ mỡ trong gan. Quá trình này tích lũy theo thời gian. Nếu lười vận động, mỡ sẽ tích tụ trong gan mà không chuyển hóa góp phần gây ra bệnh lý gan nhiễm mỡ.

Uống nhiều rượu bia

Bác sĩ Trung cho biết thêm, người thường xuyên uống rượu bia dễ bị gan nhiễm mỡ. Những người gầy uống rượu bia càng làm tăng nguy cơ mắc bệnh hơn người bình thường. Cụ thể, chất cồn và độc tố trong rượu bia làm gia tăng việc tiêu hủy lipid và axit béo tự do từ mô mỡ đến gan, tăng tích lũy triglyceride và gây mỡ hóa tế bào gan. Đồng thời, rượu bia làm giảm hoạt tính hoặc ức chế men phân giải các lipoprotein trong máu gây ra tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid trong máu, khiến gan nhiễm mỡ.

Tác dụng phụ của một số thuốc điều trị

Người gầy bị gan nhiễm mỡ có thể do sử dụng một số loại thuốc trong điều trị ung thư, HIV, trầm cảm, rối loạn nhịp tim, rối loạn lưỡng cực, đau nửa đầu... Tác dụng phụ của các loại thuốc này ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp protein và chuyển hóa của lipoprotein khiến gan nhiễm mỡ.

Thường xuyên tiếp xúc với môi trường độc hại

Một trong những nguyên nhân khiến người gầy bị gan nhiễm mỡ là do tiếp xúc, làm việc thường xuyên trong môi trường độc hại như hóa dầu, nhiễm độc phốt pho. Một trong những chức năng quan trọng của gan là chuyển hóa và thải độc nhờ tế bào kupffer (đại thực bào trong xoang gan) tạo ra phản ứng miễn dịch cơ thể. Tuy nhiên, khi tế bào kupffer kích hoạt quá mức sẽ phóng thích ra các chất gây viêm như leukotriene, interleukin, TNF-α, TGF-β... Chúng làm tổn thương, hủy hoại các tế bào gan, gây ra các bệnh lý về gan như gan nhiễm mỡ, xơ gan, ung thư gan...

Gan nhiễm mỡ đang có xu hướng gia tăng. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ người nào, kể cả những người gầy. Tuy nhiên, gan nhiễm mỡ thường phát triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng, hay nhầm lẫn với một số bệnh lý khác nên rất khó phát hiện. Nếu tình trạng bệnh lý gan nhiễm mỡ kéo dài có thể dẫn đến biến chứng tại gan như viêm gan nhiễm mỡ hay thậm chí xơ gan và ung thư gan.

Bác sĩ Văn Trung cho biết thêm, hiện nay y học chưa có thuốc đặc trị gan nhiễm mỡ. Do đó, để phòng ngừa và kiểm soát bệnh, mọi người cần xây dựng lối sống lành mạnh, hạn chế tối đa rượu bia, có chế độ dinh dưỡng và vận động khoa học. Khám sức khỏe định kỳ giúp tầm soát, phát hiện và điều trị bệnh lý kịp thời. Theo dõi mỡ máu và đường huyết, kiểm soát lượng cholesterol trong máu vì đây là các yếu tố quan trọng gây gan nhiễm mỡ.

Quyên Phan