Nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA) là một biến chứng nguy hiểm. Tình trạng này xảy ra khi gan bắt đầu phân hủy chất béo với tốc độ nhanh để chuyển hóa thành nhiên liệu gọi là ceton, khiến máu có tính axit.

Insulin cho phép glucose (đường) đi từ máu vào tế bào cơ thể. Khi các tế bào không nhận được lượng glucose cần thiết, gan sẽ bắt đầu đốt cháy chất béo để lấy năng lượng thay thế. Quá trình này tạo ra ceton. Khi ceton được sản xuất quá nhanh và tích tụ có thể gây độc cho cơ thể.

Nhiễm toan ceton thường phát triển chậm nhưng khi đạt đến mức độ nhất định thì trở nên nguy hiểm đến tính mạng chỉ trong vài giờ. Các dấu hiệu cảnh báo đầu tiên như khát nước hoặc rất khô miệng, đi tiểu thường xuyên, nồng độ glucose (đường trong máu) cao, nồng độ ketone cao trong nước tiểu. Dần dần, các triệu chứng khác sẽ xuất hiện như: thường xuyên cảm thấy mệt mỏi; da khô hoặc đỏ bừng; buồn nôn, nôn hoặc đau bụng; khó thở; hơi thở có mùi trái cây; khó chú ý, nhầm lẫn; đau đầu, cứng cơ hoặc đau nhức. Một số biến chứng có thể phát sinh sau nhiễm toan ceton như phù não (tích tụ chất lỏng trong não), ngưng tim, suy thận.

Nhiễm toan ceton phổ biến hơn ở những người mắc bệnh tiểu đường type 1 so với tiểu đường type 2. Người tiểu đường type 1 có thể bị nhiễm toan ceton do nhiễm trùng, chấn thương, bệnh nặng, thiếu liều tiêm insulin hoặc căng thẳng. Người bệnh tiểu đường type 2 cũng có thể bị nhiễm toan ceton với các tác nhân gây ra gồm lượng đường trong máu không được kiểm soát kéo dài, thiếu liều thuốc, bệnh nặng hoặc nhiễm trùng.

Nhiễm virus hoặc vi khuẩn như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu và nhiễm trùng huyết có thể kích hoạt tình trạng nhiễm toan ceton. Nhiễm trùng cũng có thể khiến cơ thể sản sinh ra một số loại hormone nhất định như adrenaline hoặc cortisol có tác dụng chống lại tác dụng insulin. Nếu cơ thể không được đáp ứng, nó có thể kích hoạt quá trình sản xuất ceton của gan để bù đắp cho nhu cầu này.

Bệnh tim mạch, nhất là nhồi máu cơ tim (đau tim), hiếm khi khiến người bệnh tiểu đường có nguy cơ nhiễm toan ceton. Tuy nhiên, tình trạng có thể làm trầm trọng thêm bệnh tim và gây ra các biến chứng về tim phổi gồm phù phổi và suy hô hấp.

Người bệnh tiểu đường không nên nhịn ăn quá 5 hoặc 6 giờ. Bỏ bữa sẽ làm mất cân bằng giữa lượng thức ăn nạp vào cơ thể và quá trình sản xuất insulin. Ăn không đủ năng lượng có thể khiến lượng đường trong máu cao hoặc thấp đến mức nguy hiểm, khiến máu có tính axit.

Người bệnh tiểu đường có thể phòng ngừa nhiễm toan ceton bằng một số biện pháp như dùng thuốc theo quy định, theo dõi chặt chẽ lượng đường trong máu, ăn uống cân bằng, uống đủ nước, tập thể dục thường xuyên. Bệnh nhân nên đến bệnh viện khi nhận thấy các triệu chứng của nhiễm toan ceton hoặc lượng đường trong máu tăng cao liên tục (trên 300 mg/dL). Một số loại thuốc cũng có thể gây ra phản ứng kích hoạt tình trạng nhiễm toan ceton.

Kim Uyên
(Theo Verywell Health)