Trả lời:

Thoái hóa khớp là rối loạn mạn tính làm tổn thương sụn và các mô xung quanh khớp. Đây là những lớp đệm bao phủ bề mặt xương có chức năng bảo vệ, giảm ma sát trong khớp và đóng vai trò như một "bộ giảm xóc" của cơ thể. Thoái hóa làm tổn thương sụn khớp sẽ gây ra các triệu chứng đau nhức, cứng khớp, biến dạng khớp, thậm chí tàn phế.

Thừa cân là tình trạng trọng lượng cơ thể quá lớn so với chiều cao của một người, được đánh giá dựa trên chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index - BMI). Người Châu Á có BMI lớn hơn 23 là thừa cân, lớn hơn 25 là béo phì. Thừa cân, béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây thoái hóa khớp, diễn ra theo hai cơ chế.

Cơ chế cơ học: Trọng lượng cơ thể quá lớn, gây dồn nén, áp lực lớn lên các khớp chịu lực của cơ thể như đầu gối, hông, cột sống, mắt cá chân... Áp lực lớn hơn gấp nhiều lần khi đi lại, vận động, lên xuống cầu thang, ngồi xổm... Điều này khiến lớp sụn tại khớp nhanh bị mài mòn theo thời gian, tổn thương, dần dẫn tới các tình trạng viêm khớp, đau cứng khớp và thoái hóa khớp.

Cơ chế sinh học: Thừa cân có thể gây ra các phản ứng viêm và rối loạn sinh học trong cơ thể, kích hoạt và đẩy nhanh các phản ứng gây thoái hóa sụn khớp. Bệnh nhân càng có nhiều rối loạn sinh hóa và rối loạn càng nặng thì quá trình viêm và thoái hóa khớp diễn tiến càng nhanh. Đây là nguyên nhân khiến các khớp không chịu lực trên cơ thể như khớp bàn tay ở người thừa cân, béo phì cũng có nguy cơ thoái hóa cao hơn người bình thường.

Thừa cân còn khiến bệnh thoái hóa diễn tiến nặng hơn, bệnh nhân cần điều trị tích cực hơn, dùng nhiều thuốc hơn nhưng phục hồi khó khăn hơn. Người thừa cân bị thoái hóa khớp thường bị suy giảm chức năng vận động nặng hơn như đi chậm hơn, vận động kém hơn vì đau nặng hơn, có nguy cơ tàn tật cao hơn. Người thừa cân, bị thoái hóa khớp nặng phải điều trị ngoại khoa như thay khớp cũng có nguy cơ gặp biến chứng cao hơn, kết quả điều trị hậu phẫu kém hơn người bình thường.

Trường hợp bạn đã thừa cân và lo lắng về nguy cơ thoái hóa khớp sớm nên đến bệnh viện để được khám, tư vấn. Bạn nên kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống, giảm calo nạp vào hàng ngày nhưng vẫn phải đảm bảo cân bằng, đầy đủ nhóm chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất. Hạn chế ăn các loại thực phẩm thúc đẩy phản ứng viêm trong cơ thể như thịt đỏ, thực phẩm chế biến, bia rượu..., ưu tiên các thực phẩm giàu chất chống viêm như cá béo, rau củ quả...

Vận động, tập luyện khoa học giúp đốt cháy calo, giảm cân, kiểm soát trọng lượng cơ thể, từ đó giảm nguy cơ thoái hóa khớp. Nhưng bạn cần tránh các bài tập và hoạt động thể thao đặt áp lực quá nặng lên khớp như leo núi, chạy bộ quá lâu trên nền cứng, tập tạ quá nặng...

Giảm cân nặng không chỉ giảm nguy cơ thoái hóa khớp sớm, thoái hóa nặng mà còn một loạt các bệnh chuyển hóa khác như tiểu đường, cao huyết áp, gan nhiễm mỡ, bệnh tim mạch...

TS.BS. CKII Mai Thị Minh Tâm
Khoa Cơ Xương Khớp
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội