Tuần đầu tháng 12, truyền thông thế giới đưa tin, Vua bóng đá 82 tuổi Pele chấp nhận chăm sóc giảm đau trước khi qua đời do ung thư đại tràng đã di căn đến ruột, gan và phổi. Pele phát hiện có khối u đại tràng và phẫu thuật hồi tháng 9/2021 nhưng tình trạng sức khỏe không khả quan hơn. Ung thư đại tràng mà Vua bóng đá mắc phải là một trong năm loại ung thư hàng đầu trên thế giới cũng như tại Việt Nam và có tỷ lệ tử vong cao, theo thống kê của Tổ chức ung thư toàn cầu (Globocan). Bác sĩ, Tiến sĩ Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật - Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết, bệnh thường gặp ở người trên 45-50 tuổi, tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh hiện nay ngày càng trẻ hóa. Do đó, tầm soát và điều trị kịp thời có thể dự phòng và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Ở giai đoạn đầu, các tế bào ung thư được hình thành từ các tế bào niêm mạc bên trong đại tràng, phần lớn do sự phát triển của các polyp trong đại tràng. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, các tế bào ung thư sẽ di chuyển vào trong mạch máu hoặc các mạch bạch huyết - những ống nhỏ có nhiệm vụ mang chất thải và chất lỏng ra bên ngoài. Từ đó, chúng có thể di căn đến các hạch bạch huyết lân cận hoặc di chuyển xa hơn đến các cơ quan khác trong cơ thể.

Hầu hết polyp đại tràng có kích thước nhỏ là lành tính. Tuy nhiên, chúng cũng có nguy cơ biến thành ác tính sau nhiều năm, phụ thuộc vào loại polyp. Phát hiện sớm ung thư đại tràng rất quan trọng. Theo Tiến sĩ Khanh, hiện nội soi là phương pháp tốt nhất để phát hiện sớm các loại ung thư ống tiêu hóa, bao gồm cả ung thư đại tràng và tiền ung thư.

Những người có yếu tố nguy cơ cao như có tiền sử gia đình ung thư đại tràng hoặc có polyp nguy cơ cao diễn tiến ung thư đại tràng dưới 60 tuổi. Nhóm người này nên nội soi đại tràng ở tuổi 40 hoặc trước 10 năm so với người trẻ nhất bị ung thư hoặc có polyp nguy cơ cao ung thư.

Người từng mổ cấp cứu như tắc ruột mà chưa được nội soi đại tràng nên nội soi tầm soát sau phẫu thuật từ 3-6 tháng. Người từng phẫu thuật cắt ung thư đại trực tràng cần nội soi kiểm tra lại sau một năm. Nếu kết quả bình thường, bệnh nhân cần soi lại lần 2 vào năm thứ 4. Nếu kết quả vẫn bình thường, người bệnh cần soi lại sau mỗi 5 năm. Người bình thường từ 45-50 tuổi vẫn nên nội soi đại tràng để đề phòng nguy cơ.

Nếu sau soi lần đầu không có polyp hoặc có polyp tuyến hay polyp răng cưa nhưng số lượng nhỏ hơn 3 thì thời gian nội soi tiếp theo là 5 năm sau cắt hoàn toàn polyp. Nếu sau soi lần đầu có từ 3 polyp tuyến hoặc polyp răng cưa hoặc polyp tuyến kích thước từ 10 mm trở lên hoặc polyp tuyến nhung mao hoặc polyp tuyến ống nhung mao thì thời gian nội soi tiếp theo là 3 năm sau cắt hoàn toàn polyp. Trường hợp sau soi lần đầu có nhiều hơn 5 polyp tuyến thì thời gian nội soi tiếp theo là trong một năm sau khi cắt hoàn toàn polyp. Người bệnh cũng có thể nội soi sớm hơn các mốc thời gian trên nếu chuẩn bị lần soi đầu không sạch.

Tiến sĩ Khanh cho biết, hiện nay, công nghệ nội soi ống mềm với dải tần hẹp NBI, ánh sáng có bước sóng lớn, hình ảnh phóng đại hơn 100 lần. Công nghệ này giúp phát hiện được những tổn thương phức tạp, kích thước nhỏ trong đường tiêu hóa như polyp, khối u; các vùng mô bất thường như viêm loét, chảy máu... Từ những biến đổi cấu trúc bề mặt niêm mạc đại tràng và đặc điểm hình thái của mạng lưới vi mạch, bác sĩ dễ dàng xác định tổn thương lành tính hoặc ác tính.

Thống kê của Globocan năm 2020, Việt Nam có gần 16.000 ca mắc ung thư ở đại tràng mới, hơn 8.200 ca tử vong. Đây là bệnh ung thư phổ biến đứng thứ 5, chỉ sau ung thư gan, ung thư phổi, ung thư vú và ung thư dạ dày.

Ung thư đại tràng thường không có triệu chứng đặc trưng khi ở giai đoạn sớm. Ở giai đoạn tiến triển, người bệnh có thể có các biểu hiện như đau vùng bụng dưới; nôn ói; đại tiện phân lẫn máu hoặc đàm nhớt; phân có mùi tanh bất thường; thói quen đại tiện thay đổi; bụng to dần; cơ thể mệt mỏi, sụt cân không rõ lý do... Lúc này, điều trị trở nên khó khăn, gây tốn kém chi phí. Do đó, khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về tiêu hóa, người bệnh nên khám ngay để được chẩn đoán và kịp thời điều trị.

Trịnh Mai