ThS.BS CKII Lê Thanh Quỳnh Ngân, Trưởng khoa Nội tiêu hóa, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết viêm đại tràng mạn (ruột già) và hội chứng ruột kích thích (IBS) có chung biểu hiện đau bụng và rối loạn đi tiêu nên dễ gây nhầm lẫn. Cả hai bệnh đều diễn tiến kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng, làm giảm chất lượng sống. Nếu hội chứng ruột kích thích ít gây những tổn thương cụ thể thì bệnh viêm đại tràng mạn có thể khiến người bệnh thủng ruột, áp xe ruột, tắc ruột, ung thư đại tràng nếu không được chẩn đoán và điều trị.

Triệu chứng đau bụng và rối loạn đi tiêu kéo dài

Hội chứng ruột kích thích thường xảy ra ở nữ, dưới 50 tuổi. Triệu chứng phổ biến là đau bụng, đau quặn, nhất là đau sau khi ăn. Những cơn đau thường khác nhau về cường độ, vị trí và thời gian; giảm sau khi đi tiêu, xì hơi. Một số yếu tố khác khiến đau bụng tăng như căng thẳng, bất ổn trong công việc, gia đình...; ăn thực phẩm nhiều đường và chất béo; giai đoạn trước và trong kỳ kinh (đối với nữ giới). Tuy nhiên, đau bụng ở người bệnh hội chứng ruột kích thích ít gây giảm cân hay ảnh hưởng đến sinh hoạt, dinh dưỡng và hiếm khi làm rối loạn giấc ngủ.

Hội chứng này còn làm thay đổi thói quen đi tiêu của người bệnh. Biểu hiện thông thường là táo bón xen kẽ với tiêu chảy; tiêu chảy hoặc táo bón chiếm ưu thế nhưng một số người vẫn đi tiêu bình thường. Bác sĩ Quỳnh Ngân giải thích thêm, triệu chứng táo bón chủ yếu là phân cứng, dạng viên, có thể kéo dài vài tuần hay vài tháng. Người bệnh có thể bị tiêu chảy với lượng phân ít, sệt hoặc lỏng; xảy ra lúc sáng sớm, cảm giác "mót tiêu" ngay sau khi ăn (chiếm 36%), phân có chất nhầy (chiếm trên 50%). Tiêu chảy trầm trọng hơn khi căng thẳng và sau ăn uống.

Cũng có biểu hiện đau bụng và rối loạn đi tiêu, nhưng đau bụng do viêm đại tràng mạn tính lại xảy ra ở nửa khung đại tràng trái và hai hố chậu; đau ít giảm sau khi đi tiêu. Người bệnh đi tiêu phân lỏng và nhiều lần trong ngày hoặc táo bón, phân lẫn máu hoặc dịch nhầy. Các biểu hiện khác bao gồm cơ thể mệt mỏi, suy nhược, sụt cân. Bệnh còn gây tổn thương ở các cơ quan khác như viêm khớp, viêm mống mắt, viêm giác mạc, tổn thương ở thận, da...

So với hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng gây ra biến chứng nguy hiểm hơn như chít hẹp đại tràng, rò ruột, áp xe đại trực tràng, thủng ruột hoặc phình đại tràng nhiễm độc. Nếu bệnh diễn ra lâu ngày làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại tràng, tăng tỷ lệ tử vong.

Chẩn đoán bệnh qua nội soi đại tràng

Tiến sĩ Phạm Hữu Tùng, Trưởng khoa Nội soi tiêu hóa, PGĐ Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa cho hay, nội soi đại tràng là "tiêu chuẩn vàng" trong chẩn đoán các bệnh lý đại trực tràng. Một ống nội soi mềm với đường kính khoảng một cm được đưa từ hậu môn ngược lên đại tràng và manh tràng (vùng tiếp nối giữa ruột non và ruột già) để quan sát trực tiếp đại tràng. Nhờ đó, bác sĩ có thể phát hiện được những tổn thương trong đường ruột như vùng viêm loét, chảy máu, polyp, khối u...

Theo Tiến sĩ Hữu Tùng, hiện có 2 phương pháp nội soi đại tràng là nội soi truyền thống (nội soi thường) và nội soi có gây mê (nội soi không đau). Phương pháp nội soi truyền thống có chi phí thấp. Người bệnh tỉnh táo trong quá trình thực hiện nhưng sẽ có cảm giác khó chịu, căng tức bụng, thậm chí đau đớn. Người bệnh là trẻ nhỏ hay người gặp khó khăn trong nhận thức khó có thể hợp tác trong quá trình soi. Bác sĩ khó khảo sát kỹ lưỡng nên dễ bỏ sót tổn thương.

Trong khi đó, với kỹ thuật nội soi có gây mê, người bệnh sẽ ngủ trong quá trình nội soi nên không có cảm giác đau hay khó chịu và hồi tỉnh sau khi kết thúc thủ thuật. Kỹ thuật này giúp việc nội soi diễn ra dễ dàng. Nếu cần can thiệp cắt polyp, cầm máu, lấy dị vật... bác sĩ cũng tiến hành thuận lợi và chính xác hơn. Tiến sĩ Hữu Tùng nhận định, hạn chế của phương pháp này là nguy cơ gặp phải biến chứng do thuốc mê. Do đó, trước khi thực hiện, người bệnh sẽ được bác sĩ gây mê tư vấn và khám kỹ để giảm thiểu tối đa tai biến.

Hiện nay, nội soi tầm soát ung thư đại trực tràng được khuyến cáo cho người từ 45 trở lên, có thể sớm hơn ở người có tiền căn gia đình bị ung thư đại trực tràng.

Với viêm đại tràng mạn tính, nội soi cũng giúp bác sĩ xem xét toàn bộ khung đại tràng. Bác sĩ có thể sinh thiết lấy các mẫu mô nhằm chẩn đoán, phân loại bệnh, giúp ích cho định hướng điều trị. Một số phương pháp chẩn đoán khác như xét nghiệm máu, xét nghiệm mẫu phân, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ...

Bác sĩ Quỳnh Ngân chia sẻ thêm, để phòng tránh, bên cạnh khám và tầm soát bệnh định kỳ, người trưởng thành nên ăn uống hợp lý (chia nhỏ bữa ăn trong ngày, tránh thực phẩm chứa chất kích thích như rượu, cà phê...), hoạt động thể chất thường xuyên (20-30 phút một ngày, 3-5 ngày một tuần), giảm stress, cân bằng giấc ngủ.

Hoàng Trang