Trong quá trình mang thai, nhất là ba tháng đầu thai kỳ, hệ thống miễn dịch của phụ nữ suy giảm đáng kể. Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Hương Giang, Trung tâm Sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội lý giải để giữ thai nhi, cơ thể người mẹ phản ứng lại bằng cách hoạt hóa hệ thống miễn dịch. Lúc này, thai phụ rất dễ mắc bệnh khi tiếp xúc với những tác nhân gây bệnh từ môi trường. Nhiều bệnh truyền nhiễm có thể gây biến chứng ảnh hưởng sức khỏe của mẹ bầu và thai nhi.

Rubella

Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus rubella gây ra, thường lây lan rộng từ đầu mùa xuân đến đầu mùa hè. Bệnh lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp hoặc từ thai phụ sang thai nhi qua nhau thai. Khi mắc bệnh, mẹ bầu có thể bị sốt phát ban, sưng hạch, đau khớp.

Nếu thai phụ nhiễm virus này trong ba tháng đầu thai kỳ có thể khiến dị tật thai, sảy thai, lưu thai, sinh non. Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm rubella nguy cơ cao mắc hội chứng rubella bẩm sinh, dị tật tim, điếc, đục thủy tinh thể, chậm phát triển, đái tháo đường, vàng da, xuất huyết, xương thủy tinh, viêm phổi, viêm màng não, rối loạn chức năng tuyến giáp... Nhiều trường hợp phải điều trị, phẫu thuật và chăm sóc với mức chi phí cao.

Hội chứng rubella bẩm sinh có thể gặp ở khoảng 70-90% trường hợp. Thời gian phụ nữ mắc bệnh trong thai kỳ càng sớm, nguy cơ lây bệnh cho thai nhi càng cao. Theo bác sĩ Hương Giang, nếu mắc bệnh vào tháng đầu tiên của thai kỳ, tỷ lệ lây nhiễm cho thai nhi khoảng 81-90%; tỷ lệ lây nhiễm từ tháng thứ 2 là 60-70%; tỷ lệ nhiễm 35-50% từ tháng thứ 3.

Thủy đậu

Bệnh nhiễm trùng này do virus varicella-zoster gây ra, lây trực tiếp qua đường hô hấp và gián tiếp khi tiếp xúc với nước bọt, dịch tiết, chất lỏng từ mụn nước. Người mắc bệnh thường phát ban, nổi mụn nước nhỏ chứa đầy dịch, gây ngứa. Theo bác sĩ Hương Giang, thai phụ nhiễm thủy đậu có nguy cơ gặp biến chứng viêm phổi khoảng 10-20% trường hợp, trong đó nguy cơ tử vong chiếm 45%.

Trẻ sơ sinh cũng có nguy cơ mắc hội chứng thủy đậu bẩm sinh nếu người mẹ mắc bệnh trong thời gian mang thai. Không chỉ để lại sẹo ở da, hội chứng này còn gây ra những bất thường ở trẻ như tật đầu nhỏ, bệnh lý võng mạc, đục thủy tinh thể, nhẹ cân, chi ngắn, chậm phát triển trí tuệ.

Bác sĩ Hương Giang dẫn các nghiên cứu cho thấy trong ba tháng đầu, nhất là từ tuần thứ 8-12, nguy cơ thai bị hội chứng thủy đậu bẩm sinh là 0,4%. Nếu mắc thủy đậu trong ba tháng giữa, nhất là tuần 13-20, nguy cơ thai bị bệnh là 2%. Sau tuần 20 thai kỳ, thai nhi không bị ảnh hưởng. Nếu người mẹ nhiễm bệnh trong vòng 5 ngày trước sinh và hai ngày sau sinh con, trẻ sơ sinh dễ bị thủy đậu chu sinh, với biểu hiện ở phế quản - phổi, loét đường tiêu hóa, viêm não, viêm màng não, viêm gan. Nguy cơ tử vong ở trẻ lúc này khoảng 25-30% số trường hợp mắc bệnh.

Sởi

Nhiễm sởi khi đang có thai không gây dị tật cho thai nhi, nhưng tỷ lệ tử vong ở thai phụ tăng gấp ba lần so với phụ nữ không mang thai mắc bệnh. Khi nhiễm bệnh, thai phụ có triệu chứng sốt cao, tăng thân nhiệt, nhịp tim, tăng nhiệt độ buồng ối và tần số tim thai. Tim thai phải làm việc quá sức có thể dẫn đến sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non.

Nếu mẹ bầu mắc sởi vào cuối thai kỳ, virus xâm nhập vào thai nhi qua gai rau, gây ra tình trạng thai nhiễm sởi tiên phát. Trẻ sinh ra nguy cơ cao tử vong do biến chứng viêm màng não bán cấp.

Cúm

Bệnh cúm có nhiều thể gây bệnh khác nhau. Một số loại virus cúm có thể khiến thai nhi có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh như hở hàm ếch, hở van tim..., nhất là khi mẹ bầu bị bệnh trong vòng 13 tuần đầu thai kỳ. Nếu người mẹ mắc bệnh trong vòng 5 tháng đầu, trẻ sơ sinh cũng có khả năng bị rối loạn tâm thần.

Nguyên nhân là do các kháng thể cúm của thai phụ có khả năng lọt qua nhau thai và tác động xấu đến hệ miễn dịch của bào thai. Thân nhiệt của người mẹ khi mắc cúm tăng (nhất là tăng kéo dài ở mức từ 39 độ trở lên) cũng gây tác động xấu đến não bộ của thai nhi. Một số thuốc điều trị ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương của bào thai.

Tình trạng sốt cao kết hợp với độc tính của virus có thể kích thích co bóp tử cung gây sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non. Bệnh tiến triển nặng có thể khiến thai phụ viêm phổi, tử vong.

Viêm gan B

Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ lưu hành bệnh viêm gan virus B cao, khoảng 20% dân số mắc bệnh. Theo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, tỷ lệ nhiễm bệnh ở phụ nữ có thai chiếm trên 10%.

Thai phụ bị viêm gan B có tỷ lệ lây bệnh cho thai nhi cao, tăng dần từ lúc mang thai cho đến khi sinh. Tỷ lệ lây nhiễm trong 3 tháng cuối thai kỳ tăng lên 60-70%. Nguy cơ trẻ sơ sinh nhiễm bệnh lên đến 90% nếu không có biện pháp bảo vệ kịp thời ngay sau sinh.

Sốt xuất huyết

Thai phụ bị sốt xuất huyết có thể truyền bệnh cho thai nhi. Mặc dù không gây dị tật, bất thường ở thai nhi, nhưng có thể dẫn đến thai chết lưu, rau bong non, sinh non... Thai phụ gặp các biến chứng xuất huyết tiêu hóa, suy thận, suy gan, rối loạn đông máu, băng huyết khi sinh, tiền sản giật, đe dọa tính mạng thai phụ và thai nhi. Trong lúc chuyển dạ, người mẹ bị sốt xuất huyết, trẻ sơ sinh có thể bị sốt, khó điều trị.

Bác sĩ khuyến cáo tiêm vaccine là cách tốt nhất giúp mẹ bầu phòng tránh mắc các bệnh truyền nhiễm trong quá trình mang thai, giúp hạn chế các tai biến sản khoa. Thai phụ có dấu hiệu mắc bệnh nên đi khám ngay.

Trịnh Mai