Ngưng thở khi ngủ là hội chứng rối loạn giấc ngủ phổ biến. Người bệnh ngưng thở có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút, xảy ra nhiều lần trong một giờ. Thạc sĩ, bác sĩ Mai Mạnh Tam, Phó khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết ngưng thở khi ngủ có thể dẫn đến vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được điều trị như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường. Người bệnh thường mệt mỏi vào ban ngày, kém tập trung, có thể dẫn đến tai nạn, chất lượng cuộc sống giảm sút.

Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến ngưng thở khi ngủ như tuổi cao, tiền sử gia đình có người mắc bệnh, bất thường về cấu trúc giải phẫu ở sọ mặt và đường hô hấp trên, béo phì... Thói quen hút thuốc, uống rượu cũng có liên quan. Bác sĩ Tam lý giải khói thuốc lá, thuốc lào, xì gà... có thể gây kích ứng viêm biểu mô niêm mạc đường hô hấp, dẫn đến phù nề, làm hẹp đường dẫn khí. Điều này cản trở không khí lưu thông, hiệu quả cung cấp oxy và đào thải khí cacbonic bị giảm sút.

Nicotine trong khói thuốc có thể làm tê liệt hoạt động lông mao của đường thở, khiến chất nhầy, các bụi bẩn, vi trùng... tích tụ khó bị đào thải ra ngoài, dễ dẫn đến viêm nhiễm, tắc nghẽn. Đồng thời, phản xạ bảo vệ thần kinh cơ của đường hô hấp cũng suy giảm, trương lực cơ giảm, không đảm bảo giữ được lòng ống dẫn khí đủ thông thoáng khi ngủ, cản trở sự trao đổi khí. Phản ứng đánh thức - một bản năng tự kích thích tỉnh giấc của cơ thể khi hơi thở bị suy yếu cũng giảm, làm tăng thời gian ngừng thở, giảm thở ở người bệnh ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA).

Tiếp xúc với khói thuốc thụ động cũng làm tăng ức chế hô hấp, kích thích thanh quản, tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ. Nghiên cứu của Bệnh viện Nhi Philadelphia, Mỹ, trên 101.800 trẻ em 3-18 tuổi tiếp xúc với khói thuốc thụ động cho thấy tỷ lệ mắc ngưng thở khi ngủ cao gấp 1,48 lần so với trẻ không tiếp xúc. Bố, mẹ hút thuốc trước, trong và sau thai kỳ cũng khiến trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ có nguy cơ phát triển hội chứng này.

Theo bác sĩ Tam, bia rượu làm rối loạn và ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương, giảm phản ứng của não đến các cơ quan, tín hiệu bị gián đoạn giữa não và các cơ hô hấp, nhịp thở thường chậm hơn, hơi thở nông, khả năng thở suy giảm. Mô và cơ vùng cổ họng có xu hướng giãn ra, làm hẹp đường dẫn khí, cản trở lưu thông khí ra vào hầu họng, tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ. Quá trình chuyển hóa ethanol trong bia rượu cũng gây rối loạn nhịp sinh học, thay đổi chu kỳ và giảm chất lượng giấc ngủ, nhất là khi uống vào buổi tối hoặc ngay trước khi ngủ.

Để tránh bị ngưng thở khi ngủ và những rủi ro sức khỏe, bác sĩ Tam khuyên người hay uống rượu bia, hút thuốc nên bỏ thói quen này. Không nên ăn quá no ngay trước giờ đi ngủ, kê gối cao hoặc nằm ngủ nghiêng một bên. Uống đủ nước, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya hoặc sử dụng các thiết bị điện tử trước khi ngủ, tập thể dục thường xuyên duy trì cân nặng hợp lý.

Hầu hết người bị ngưng thở khi ngủ khó có thể tự nhận biết. Do đó, khi có một trong các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh như thường xuyên ngủ ngáy, ngáy to, thức giấc nhiều lần trong đêm, mất tập trung trong công việc, nhức đầu vào buổi sáng... người bệnh nên đi khám. Tùy vào nguyên nhân gây bệnh, bệnh lý đi kèm mà bác sĩ tư vấn và điều trị phù hợp. Người bệnh cần thay đổi lối sống, sử dụng thuốc, phẫu thuật hoặc đeo máy thở áp lực dương liên tục (auto CPAP) khi ngủ.

Trịnh Mai