Hệ lụy do không điều trị triệt để

Anh Nguyễn Tiến Thịnh (31 tuổi, nhân viên văn phòng tại phường Cống Vị, Ba Đình, Hà Nội) gần 2 năm trước thường xuyên đau nhức vùng cổ vay gáy, cơn đau như kim chích và xuất hiện với cường độ cao vào cuối mỗi ngày làm việc. Anh Thịnh nghĩ do ngồi làm việc lâu, căng thẳng nên chỉ nghỉ ngơi tại nhà. Trong gần 2 năm qua, cơn đau cứ luân phiên đến rồi đi khiến anh chủ quan không đi khám mà dùng các biện pháp tạm thời như châm cứu, massage.

Gần đây, vùng vai của anh Thịnh lại đau dữ dội, đưa tay chạm vào có cảm giác bỏng rát. Anh thường xuyên mất ngủ và toàn thân ê ẩm mỗi sáng thức dậy. Anh Thịnh đi khám được bác sĩ chẩn đoán mắc đau cơ xơ hóa không điều trị triệt để, bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu. Bác sĩ đề nghị anh tập trung điều trị hồi phục các tổn thương mạn tính, trong thời gian khá dài.

Theo ThS.BS Trương Hoàng Huy, Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, hiện nay tình trạng chủ quan với đau cơ xơ hóa không chỉ cá biệt như anh Thịnh mà khá phổ biến. Tại phòng khám cơ xương khớp, có rất nhiều người bệnh đến khám với triệu chứng đau âm ỉ, nhức mỏi vùng cổ vai gáy. Ban đầu, đa phần người bệnh chỉ cảm nhận thấy nhức mỏi nhẹ, thoáng qua và hồi phục lại sau một giấc ngủ ngon. Tuy nhiên sau một thời gian, cơn đau tiến triển kiểu châm chích hoặc tê rần, nhức mỏi lan cả một vùng gân cơ, ấn một số điểm thấy đau chói khó chịu.

Cơn đau thường xuất hiện ở vùng sau đầu chạy xuống cổ, lan ra vai, xuống ngực. Lâu dài có thể gây yếu cơ, teo cơ. Chính sự tiến triển âm thầm này làm người bệnh dễ chủ quan, điều này khiến sức khoẻ dần dần bị bào mòn. Đến giai đoạn bệnh tiến triển rõ thì bệnh nhân đã bị đau nhức khiến khó hoặc mất ngủ vào ban đêm và có cảm giác ê ẩm toàn thân mỗi sáng thức dậy. Điều này gây ảnh hưởng sâu sắc đến công việc, sinh hoạt, thậm chí là tâm lí của người bệnh.

"Nhiều người dễ mắc kèm đau cơ xơ hóa với các rối loạn tâm lí như trầm cảm, mất ngủ, stress và cũng rất dễ bị chẩn đoán nhầm với trầm cảm. Đây cũng là lí do trong quá trình điều trị, bệnh nhân có thể được bác sĩ kê thuốc chống trầm cảm tuỳ theo mức độ", bác sĩ Huy lý giải.

Ngoài tình trạng đau nhức cơ bắp, bệnh nhân có thể chịu đựng một số triệu chứng khác như nhức đầu, viêm khớp thái dương hàm, hội chứng ruột kích thích, hội chứng chân không yên...

Nữ mắc nhiều gấp 7 lần nam

Bác sĩ Huy cho biết, đau cơ xơ là tình trạng rất nhiều người mắc phải (ước tính 2% dân số) và tỉ lệ mắc ở nữ cao gấp 7 lần so với nam giới. Các triệu chứng thường xuất hiện ở lứa tuổi 30-60.

Đau cơ xơ được cho là liên quan đến các vấn đề nhạy cảm đau của hệ thần kinh trung ương. Nguyên nhân chưa được xác minh rõ, song stress, rối loạn giấc ngủ, sau khi mắc phải bệnh lí hệ thống như nhiễm trùng, virus (nhiều bệnh nhân mắc phải covid sau khi khỏi bệnh)... được cho là lý do xuất hiện các triệu chứng của đau cơ xơ. Những người có nền bệnh lý mạn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, viêm cột sống dính khớp... cũng dễ mắc phải đau xơ cơ.

Theo bác sĩ Huy, với lối sống và sinh hoạt công nghiệp, làm việc xuyên suốt 8 tiếng hoặc hơn, tư thế làm việc ít thay đổi và bị gò bó khiến cơ bắp bị lạm dụng trong một thời gian dài. Kết quả là sau nhiều tháng, nhiều năm, các vùng cơ này bị thiếu máu và xơ hoá. Tại một số vị trí đặc biệt, mà khi ấn vào thấy đau chói, tây y gọi là trigger point (điểm khởi phát gây đau), đông y thường là các huyệt.

Sự xơ hoá khiến cơ mất đi tính dẻo dai, dễ cảm thấy đau mỏi, đó là lý do bác sĩ thường mượn hình ảnh quả mướp non và mướp xơ để ví von giải thích cho bệnh nhân hiểu về bệnh lí này. Chính do môi trường làm việc, nhân viên văn phòng là đối tượng dễ mắc phải bệnh lí này.

Ở người mới mắc phải, khi ấn vào các điểm này cảm giác đau nhói khó chịu nhưng với những bệnh nhân bị mạn tính, tuy cảm thấy đau nhưng lại thích được xoa bóp và ấn mạnh vào đây.

Đối với người bệnh bị đau cơ xơ hóa, để chẩn đoán, bác sĩ sẽ hỏi rõ tình trạng và sự tiến triển các triệu chứng, kết hợp với sờ nắn tìm điểm đau khu trú. Một số trường hợp cận lâm sàng thường được chỉ định là X-quang, siêu âm, đo điện cơ, xét nghiệm máu.

Tuy triệu chứng gây nhiều khó chịu, thậm chí nặng nề nhưng đa phần bệnh nhân thường không có tổn thương thực thể (các xét nghiệm không ghi nhận kết quả gì đặc biệt). Bên cạnh đó, bệnh thường tiến triển sau 30 tuổi cũng là lúc các dấu hiệu của bệnh lý thoái hoá, tổn thương thần kinh ngoại biên chớm xuất hiện. Vì thế nếu không được thăm khám và tư vấn kĩ, bệnh nhân thường dễ lầm tưởng, mặc định mình mắc các vấn đề liên quan đến thoái hoá hay thoát vị cột sống cổ, cột sống thắt lưng.

Bác sĩ Huy cho biết, điều trị đau xơ cơ vẫn còn là một thách thức. Bệnh có xu hướng tiến triển thành bệnh mạn tính, có nhưng khoảng thời gian thuyên giảm song dễ tái phát và trở nên nặng hơn. Nguyên tắc điều trị trước hết phải ổn định các vấn đề bệnh lý đang mắc phải nếu có như viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp, nhiễm trùng,... Thuốc giảm đau thường được kê trong một thời gian để sớm làm dịu các cơn đau.

Một số phương pháp điều trị hiện nay như:

Tâm lý trị liệu rất hiệu quả, đặc biệt với người bệnh ở giai đoạn khởi phát. Điều này giúp bệnh nhân nhận ra, Kiểm soát và loại trừ các stress. Từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và giấc ngủ, thuốc chống trầm cảm có thể được cân nhắc sử dụng.

Vật lí trị liệu bằng các thiết bị từ trường siêu dẫn, xung kích, laser, kích thích điện... mang lại hiệu quả tốt và hầu như không có tác dụng phụ. Do đó bệnh nhân được khuyến khích duy trì chế độ vật lí trị liệu ngay cả trong thời gian bệnh thuyên giảm nhằm kéo dài hiệu quả điều trị.

Điều trị các điểm đau chói bằng liệu pháp tiêm tại chỗ như corticoid, collagen, đặc biệt là huyết tương giàu tiếu cầu (PRP) giúp tiêu đi ổ viêm, tái lập tuần hoàn tại chỗ, tăng khả năng hồi phục các tổn thương mạn tính.

"Cuối cùng, để mang lại hiệu quả tốt nhất và lâu dài. Bệnh nhân cần được tư vấn rõ và hướng tới một lối sống lành mạnh, giảm thiểu căng thẳng tối đa. Tham gia và duy trì các thói quen tốt như thể dục thể thao (yoga, aerobic, bơi lội...). chú trọng các bài tập giúp kẽo dãn nhóm cơ bị đau, khí tập cần cố gắng duy trì tư thế kéo giãn tối thiểu 30 giây và lặp lại nhiều lần" – Bác sĩ Huy khuyến khích.

Cải thiện chất lượng giấc ngủ là rất quan trọng. Ngủ đủ giấc, giấc ngủ sâu không mộng mị sẽ giúp cơ thể hồi phục tốt, giảm nguy cơ tái phát.

Anh Chi