TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức (Trưởng khoa Nội Thần kinh, Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM) cho biết, đột quỵ xảy ra bất ngờ khi mạch máu cung cấp cho não bị tắc nghẽn, gián đoạn hoặc bị vỡ. Khi đó, não bị thiếu oxy, dinh dưỡng, các tế bào não sẽ chết hàng loạt, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như yếu liệt tay chân, tàn phế, sống thực vật, thậm chí tử vong nếu người bệnh không được phát hiện, cấp cứu kịp thời. Cứ một phút trôi qua, cơn đột quỵ khiến gần 2 triệu tế bào thần kinh bị chết. Càng để lâu, nguy cơ tàn phế, tử vong của người bệnh càng cao.

"Code stroke" là y lệnh khẩn ưu tiên trên toàn Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh dành riêng cho cấp cứu đột quỵ. Y lệnh khẩn này kết nối các liên chuyên khoa cấp cứu, thần kinh, chẩn đoán hình ảnh..., mở lối đi riêng cho bệnh nhân. Bệnh nhân được đánh giá ngay tại phòng cấp cứu với các máy móc di động và chụp CT hoặc MRI theo luồng ưu tiên. Bác sĩ đọc kết quả ngay trên màn hình, hội chẩn nhanh và xử lý can thiệp dùng thuốc tiêu sợi huyết ngay tại phòng chụp.

"Giờ vàng" trong cấp cứu đột quỵ là 3 đến 4,5 hoặc mở rộng lên 6 giờ đầu kể từ khi người bệnh khởi phát. "Tiêu chuẩn kim cương" trong cấp cứu đột quỵ cấp từ khi người bệnh nhập viện đến lúc được can thiệp bằng thuốc tiêu sợi huyết (gọi là cửa sổ cửa kim) của Tổ chức WSO Angels Awards (Mỹ) là dưới 45 phút. Với quy trình "code Stroke", bệnh viện đã xử lý rút ngắn thời gian cấp cứu xuống dưới 30 phút. Tùy trường hợp, thời gian này giảm một nửa còn hơn 20 phút, hạn chế tối đa di chứng cho nhiều bệnh nhân.

"Chúng tôi hướng đến rút ngắn thời gian cấp cứu đột quỵ còn 10, 15 phút với kỹ thuật dùng thuốc tiêu sợi huyết. Thời gian này còn tùy thuộc vào mức độ bệnh và quyết định của thân nhân", bác sĩ Minh Đức nói.

Hiện nay, Trung tâm cấp cứu đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM có hệ thống máy móc như CT 768 lát cắt, MRI 3 Tesla, hệ thống các máy xét nghiệm, máy DSA, robot mổ não... giúp bác sĩ đẩy nhanh thời gian xác định loại đột quỵ, vị trí, mức độ tổn thương, dự đoán thời gian xảy ra và can thiệp đột quỵ. Bệnh viện còn áp dụng các kỹ thuật cao giúp can thiệp cấp cứu đột quỵ. Các kỹ thuật được lựa chọn tùy vào loại đột quỵ, mức độ nghiêm trọng và thời gian phát hiện, cụ thể gồm có:

Dùng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch (rTPA)

Kỹ thuật cấp cứu đột quỵ này được ưu tiên áp dụng trong trường hợp người bệnh bị đột quỵ thể nhồi máu não, nhập viện trong vòng 3 đến 4,5 giờ đầu, có thể mở rộng lên 6 giờ đầu. Sử dụng thuốc tiêu sợi huyết càng sớm thì tỷ lệ sống sót, hồi phục của người bệnh càng cao. Bệnh nhân sẽ tiếp tục được theo dõi và chỉ định thêm các chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra các mô não được tưới máu tốt.

Can thiệp nội mạch

Trường hợp người bệnh bị tắc nghẽn mạch máu lớn hoặc thuốc tiêu sợi huyết không phát huy hiệu quả hoàn toàn do cục máu đông lớn, bác sĩ sẽ can thiệp nội mạch để lấy cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu. Khung thời gian can thiệp nội mạch có thể mở rộng lên 24 giờ kể từ thời điểm khởi phát đột quỵ. Bác sĩ xác định động mạch và vị trí có huyết khối bằng kỹ thuật chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA), sau đó đưa ống thông (catheter) gắn thiết bị can thiệp vào đúng vị trí tắc nghẽn để lấy cục máu đông ra.

Kỹ thuật can thiệp nội mạch gồm có lấy huyết khối trực tiếp. Sử dụng ống thông hút huyết khối hoặc stent kéo huyết khối giúp lấy cục huyết khối ra, tái thông lại mạch máu não. Nếu huyết khối đã nhỏ lại, các bác sĩ truyền thuốc tiêu sợi huyết nội mạch, tức đưa thuốc trực tiếp vào vị trí mạch máu có cục máu đông. Trường hợp mạch máu não bị xơ vữa, hẹp nhiều, người bệnh được đặt thiết bị hỗ trợ như stent động mạch não. Stent giúp lưu thông mạch máu, hạn chế cục máu đông mới hình thành lại ở vị trí này.

Phẫu thuật

Kỹ thuật này được áp dụng cho các trường hợp đột quỵ do xuất huyết não. Bác sĩ lấy các khối máu tụ giúp giải áp vùng mô não bị tổn thương, tạo điều kiện hồi phục, đồng thời giải quyết nguyên nhân vỡ mạch máu não. Các phương pháp gồm kẹp mạch máu đang chảy, phẫu thuật cắt dị dạng động tĩnh mạch (AVM), phẫu thuật bóc tách mạch cảnh.

Với phương pháp kẹp mạch máu đang chảy, một loại kẹp chuyên dụng kẹp phần động mạch đang chảy máu, giúp cầm máu tức thời. Đối với túi phình mạch máu não, việc kẹp túi phình sẽ ngăn chặn nguy cơ chảy máu diễn tiến ở túi phình đã vỡ.

Trong trường hợp phẫu thuật cắt dị dạng động tĩnh mạch (AVM), bác sĩ có thể tiếp cận được một số dị dạng mạch máu não khi phẫu thuật và cân nhắc lấy chúng đi trong quá trình thám sát.

Phẫu thuật bóc tách mạch cảnh được dùng trong trường người bệnh bị hẹp lòng mạch có mảng xơ vữa, tắc nghẽn mạch máu... Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để bóc tách mảng xơ vữa bám trên thành động mạch cảnh hoặc đặt stent động mạch cảnh.

Colling (thuyên tắc nội mạch)

Colling là phương pháp điều trị đột quỵ bằng cách sử dụng những vòng xoắn kim loại (coil) để bít túi phình gây đột quỵ não. Các vi ống thông rất nhỏ sẽ được chọn lọc đưa vào túi phình mạch máu não đang bị vỡ. Tiếp theo, coil sẽ thực hiện vai trò bít túi phình vỡ, ngăn dòng máu không chảy ra ngoài não.

Kim Thành