Tắc mạch máu não chiếm khoảng 85% các trường hợp đột quỵ não. Đây là tình trạng khẩn cấp cần được cấp cứu điều trị kịp thời vì có thể nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh, theo TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức (Trưởng khoa Nội Thần kinh, Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM).

Các động mạch mang máu chứa oxy và dinh dưỡng từ tim đến đầu và toàn cơ thể. Trong đó, có hai động mạch cảnh và hai động mạch đốt sống (phía trước và sau cổ) cung cấp máu cho não. Mặc dù, não chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng nó nhận đến 15% cung lượng tim và 25% tổng lượng oxy cung cấp cho cơ thể.

Bác sĩ Minh Đức chia sẻ thêm, thông thường khoảng từ năm 30 tuổi trở đi, các động mạch cung cấp máu cho não bị có thể tích tụ các mảng bám là các vệt mỡ (chất béo và cholesterol). Khi đó, động mạch sẽ bắt đầu hẹp lại dần và giảm lưu lượng máu đến não. Mảng bám càng lớn thì máu càng khó lên đến não. Theo thời gian, mảng bám có thể bít hoàn toàn lòng mạch hay đôi khi mảng xơ vữa bị nứt vỡ làm thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu não.

Mạch máu não cũng có thể bị bít tắc do huyết khối - là cục máu đông từ nơi khác chẳng hạn từ tim hay chân theo dòng máu đi đến nơi mạch máu nhỏ hơn làm tắc mạch máu nhỏ. Tình trạng này sẽ dẫn đến đột quỵ do tắc mạch máu não.

Bác sĩ Đức khuyến cáo có nhiều nguyên nhân dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não. Trong đó, các nguyên nhân thường gặp là xơ vữa động mạch, bệnh van tim, rung nhĩ...

Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tắc mạch máu não. Có đến gần 65% các ca đột quỵ do tắc nghẽn mạch máu xuất phát từ tình trạng xơ vữa động mạch, gồm xơ vữa các mạch máu lớn ngoài sọ, trong sọ hoặc tắc các nhánh động mạch xuyên (nhỏ) nằm trong não.

Huyết khối: Khoảng 20-30% trường hợp tắc mạch máu não là do bệnh van tim, rung nhĩ gây nên các cục huyết khối. Ngoài ra, có khoảng 5% trường hợp các bệnh về máu hay viêm nhiễm có thể gây nên tắc mạch máu não. Các yếu tố làm tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu não khác bao gồm mắc bệnh tiểu đường (có thể cao gấp 4 lần người bình thường), tăng huyết áp (áp lực trong lòng mạch quá cao sẽ làm bong tróc các mảng xơ vữa ở thành mạch, lấp tắc mạch máu).

Bệnh động mạch cảnh, bệnh rung nhĩ (các cục máu đông trong tâm nhĩ trôi theo dòng máu khiến mạch máu bị tắc nghẽn), tăng mỡ máu (tăng cholesterol máu có thể dẫn đến huyết khối động mạch)... cũng có thể dẫn đến tắc mạch máu não.

Lối sống thiếu khoa học, ít tập thể dục, béo phì, ăn quá nhiều chất béo hoặc thức ăn nhiều muối, nhiều cholesterol hoặc nhiều chất béo dễ gây tăng huyết áp, tiểu đường, tăng cholesterol máu - những nguyên nhân có thể dẫn đến huyết khối động mạch và gây nên tắc mạch máu não. Ngoài ra, hút thuốc lá cũng có thể tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, huyết khối, tăng cholesterol máu...

Theo bác sĩ Minh Đức, tuổi tác và tiền sử bệnh cũng là các yếu tố nguy cơ không nên chủ quan. Bất kỳ ai cũng có thể bị tắc nghẽn mạch máu não. Tuy nhiên, tỷ lệ người lớn trên 55 tuổi bị tắc mạch máu não thường cao hơn. Những người từng có tiền sử tắc mạch máu não thoáng qua có nguy cơ tái phát cao trong một thời gian ngắn.

Để điều trị bệnh tắc mạch máu não, người bệnh có thể được chỉ định sử dụng thuốc tan huyết khối để làm vỡ các cục máu đông trong lòng mạch, giúp dòng máu có thể di chuyển dễ dàng để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng nếu bệnh nhân được phát hiện và điều trị sớm trong "thời gian vàng".

Bệnh nhân bị tắc nghẽn mạch máu não có thể được can thiệp nội mạch để lấy cục máu đông, mảng xơ vữa hoặc nút tắc đoạn mạch bị phình vỡ. Bác sĩ Minh Đức cho biết, đây là thủ thuật hiện đại, ít xâm lấn, mang lại hiệu quả cao cho người bệnh trong trường hợp bệnh nhân bị tắc mạch máu lớn trong thời gian cho phép khi não chưa thật sự bị tổn thương.

Ngoài việc chỉ định sử dụng thuốc và can thiệp nội mạch, bác sĩ cũng có thể cân nhắc xem người bệnh có cần phải phẫu thuật hay không. Hai phương pháp phẫu thuật thường được áp dụng để điều trị cho người bệnh bị tắc mạch máu não là cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh cũng như nong mạch và đặt stent. Tùy theo trường hợp của người bệnh, mà bác sĩ sẽ đưa ra hình thức điều trị phù hợp nhất.

Kim Dung