Bác sĩ Dương Việt Bắc, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết sau sinh khoảng 6 tuần, buồng trứng có thể hoạt động bình thường trở lại. Nếu không sử dụng biện pháp tránh thai an toàn, phụ nữ có thể mang thai ngoài ý muốn. Khi sinh mổ, tử cung và dạ con bị tổn thương, nếu mang thai quá sớm có nguy cơ bục vết mổ, gây vỡ tử cung, nguy hiểm tính mạng thai phụ và thai nhi.

Dưới đây là một số biện pháp tránh thai sau sinh phụ nữ có thể tham khảo.

Phương pháp vô kinh cho con bú (Lactation Amenorrhea Method - LAM) là kỹ thuật ức chế rụng trứng tự nhiên và gây vô kinh do nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn. Cho con bú trực tiếp là yếu tố cản trở giải phóng các hormone cần thiết để kích hoạt rụng trứng, dẫn đến vô kinh. Quá trình này cũng ức chế hormone giải phóng gonadotropin, bài tiết dopamine, từ đó kích thích tiết prolactin và sản xuất sữa mẹ nhiều hơn.

LAM nằm trong danh sách các phương pháp ngừa thai được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chấp nhận.

Bác sĩ Bắc cho biết nếu tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn như cho con bú 4 giờ một lần trong ngày và ít nhất 6 giờ một lần vào ban đêm, người mẹ chưa có kinh nguyệt trở lại thì LAM cho hiệu quả ngừa thai tới 98% trong vòng 6 tháng đầu sau sinh. Nếu không sử dụng LAM hoặc phương pháp ngừa thai khác, phụ nữ có thể có thai ngay sau một tháng sau khi sinh. Tỷ lệ mang thai tăng lên 85% trong vòng một năm nếu có quan hệ tình dục mà không sử dụng phương pháp ngừa thai.

Đặt vòng tránh thai nội tiết tố là biện pháp đưa dụng cụ nhỏ có chứa hormone progesterone vào tử cung. Cơ chế hoạt động của chúng là gây mất cân bằng nồng độ hormone nội tiết progesterone và estrogen, làm ức chế rụng trứng, thay đổi sinh hóa tế bào nội mạc tử cung, khiến trứng thụ tinh không thể làm tổ.

Bác sĩ Bắc cho biết ngoài tác dụng tránh thai, cách này còn được sử dụng như phương pháp điều trị duy trì đối với những trường hợp rong kinh rong huyết, cường kinh, bảo vệ nội mạc tử cung...

Vòng tránh thai nội tiết có thời hạn sử dụng khoảng 5 năm, dễ thực hiện, không có tác dụng phụ. Phụ nữ có thể đặt vòng tránh thai nội tiết bất cứ lúc nào nếu không có thai, không viêm nhiễm phụ khoa.

Dùng bao cao su nam, nữ là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện, phổ biến, hiệu quả cao. Bao cao su ngăn cản không cho tinh binh tiếp xúc với trứng, ngăn thụ thai. Ngoài ra, cách này cũng giúp phụ nữ tránh được các bệnh lây qua đường tình dục.

Uống thuốc tránh thai hàng ngày cần được duy trì vào một giờ nhất định mỗi ngày. Phương pháp này cho hiệu quả ngừa thai lên đến 99% nếu tuân thủ hướng dẫn sử dụng về liều lượng và thời gian.

Mẹ cho con bú nên dùng thuốc tránh thai chỉ chứa progestin ngay sau sinh để không ảnh hưởng đến sản xuất sữa. Nếu dùng loại phối hợp hai hormone estrogen và progestin, phụ nữ cần cân nhắc đến thời điểm bắt đầu sử dụng. Trường hợp không nuôi con bằng sữa mẹ có thể bắt đầu uống sau sinh 21 ngày. Nếu nuôi con bằng sữa mẹ không hoàn toàn, có thể bắt đầu uống sau 6 tuần. Nếu con bú mẹ hoàn toàn, nên bắt đầu dùng sau 6 tháng.

Theo bác sĩ Bắc, phụ nữ trên 35 tuổi có hút thuốc lá, có bệnh nền về gan hoặc tăng huyết áp, tiền căn đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc thuyên tắc tĩnh mạch sâu; tiền căn đau đầu migraine, ung thư vú hoặc tiền căn ung thư vú không nên sử dụng thuốc ngừa thai.

Tiêm thuốc tránh thai có tác dụng lâu dài hơn so với thuốc uống. Những thuốc này được tạo thành từ một loại hormone tương tự progesterone. Thuốc có thể được tiêm sâu vào cơ mông hoặc tiêm dưới da bụng hoặc mặt trước đùi, tùy loại. Để duy trì tác dụng, phụ nữ cần tiếp tục tiêm đúng lịch hẹn.

Cấy que tránh thai sử dụng một hoặc nhiều que nhỏ chứa hormone progesterone cấy vào dưới da cánh tay, có tác dụng ức chế rụng trứng, ngăn cho tinh trùng không thể xâm nhập vào bên trong. Hiệu quả ngừa thai đạt khoảng 99%.

Một số phụ nữ sử dụng biện pháp này có thể gặp một số tác dụng phụ như rong kinh, vô kinh, đau đầu, thay đổi tâm trạng, tăng cân, nổi mụn trứng cá, khô âm đạo... Các tác dụng phụ này có thể tự ổn định sau vài tháng. Tác dụng tránh thai của que thường trong 3 hoặc 5 năm. Bác sĩ Bắc cho biết sau khi tháo que, hoạt động của cơ quan sinh sản sẽ nhanh chóng phục hồi ngay sau đó.

Dùng màng chắn và mũ chụp tử cung có hiệu quả tránh thai tới 48 tiếng, dựa trên cơ chế ngăn cản tinh trùng xâm nhập vào tử cung và ống dẫn trứng. Trong đó, màng chắn có chất liệu latex, thiết kế hình vòm, nông, vành dẻo, được đặt trong âm đạo bao lấy cổ tử cung.

Mũ chụp cổ tử cung làm từ cao su mềm, kích thước nhỏ hơn màng ngăn âm đạo, phía dưới nắp chụp được tráng chất tiệt trùng, được đặt sâu trong âm đạo chụp lấy cổ tử cung.

Thuốc diệt tinh trùng được đặt hoặc bơm vào âm đạo trước khi quan hệ tối đa 30 phút. Thuốc chứa những loại chất có tác dụng diệt hoặc làm mất khả năng di chuyển của tinh trùng, đồng thời là dung môi tạo nên màng chắn hoặc tạo bọt nhằm đẩy tinh trùng ra xa cổ tử cung.

Miếng dán tránh thai phối hợp hai loại hormone progestin và estrogen, hoạt động bằng cách giải phóng hormone vào máu khiến buồng trứng không giải phóng trứng (rụng trứng). Chúng làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung, khiến tinh trùng khó gặp trứng và thụ thai.

21 ngày sau sinh, phụ nữ có thể sử dụng miếng dán này nếu không cho con bú. Trong 7 ngày đầu sau khi bắt đầu dán miếng dán, phụ nữ nên sử dụng thêm bao cao su. Nếu dùng đúng cách, hiệu quả ngừa thai có thể lên tới 99%. Tránh sử dụng miếng dán nếu cho con bú do có thể làm giảm nguồn sữa mẹ.

Triệt sản (thắt ống dẫn trứng, thắt ống dẫn tinh) là phương pháp ngừa thai vĩnh viễn có hiệu quả cao. Biện pháp này có thể áp dụng với cặp vợ chồng không có kế hoạch sinh thêm con trong tương lai.

Trịnh Mai