Trong 3 tháng đầu năm, khoa Tiêu hóa, Hệ thống Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh thường ghi nhận số ca mắc các bệnh đường tiêu hóa cao hơn khoảng 20-30% so với các tháng còn lại.

Đi làm lại sau Tết, anh Nguyễn Thế Việt (50 tuổi, Bắc Ninh) thường xuyên cảm thấy nóng rát, cồn cào và đau ở vùng bụng trên rốn. Cơn đau thường xuất hiện lúc đói, có khi sau ăn no; kéo dài 5-10 phút là hết. Anh còn đi tiêu phân đen. Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội tiến hành nội soi và chẩn đoán anh Việt bị loét dạ dày. Nguyên nhân do có sự tăng tiết axit quá mức ở dạ dày đến từ thói quen ăn quá khuya và đi ngủ ngay sau đó trong những ngày Tết. Sau hai ngày điều trị, biểu hiện bệnh của anh giảm rõ rệt.

Trong chuyến du xuân thăm gia đình, chị Hoàng Thu Thủy (55 tuổi, Thanh Hóa) đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM với biểu hiện đau bụng, buồn nôn và đi tiêu phân đen suốt mấy ngày, người xanh xao mệt mỏi. Sau khi nội soi đường tiêu hóa, xét nghiệm máu..., bác sĩ kết luận chị bị xuất huyết tiêu hóa trên do loét tá tràng. Chị được điều trị bù dịch, truyền máu (do mất máu nhiều), kết hợp dùng thuốc kháng axit dạ dày và hồi phục trong thời gian ngắn.

Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thanh Bình (Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa) cho biết, nguyên nhân khiến các bệnh về tiêu hóa gia tăng trong thời điểm này là do lối sống ít vận động, chế độ ăn giàu chất béo, ăn đồ ngọt, ít chất xơ, tiệc tùng liên miên, ăn uống không đảm bảo vệ sinh khi lễ Tết... Ngoài ra, thời tiết giao mùa cũng là yếu tố tác động.

Một trong những ảnh hưởng rõ nét nhất từ tác động của thời tiết theo bác sĩ Bình là sự tăng tiết quá mức axit clohydric (do thành dạ dày tiết ra, giúp phân hủy và tiêu hóa thức ăn trong bao tử). Bình thường, nồng độ axit của bao tử ở mức 0,0001 - 0,001 mol/l và độ pH tương ứng vào khoảng 3 và 4. Hai yếu tố này duy trì ở mức cân bằng giúp hệ thống tiêu hóa hoạt động tốt nhất và tránh được những bệnh lý nguy hiểm.

Nếu sự chênh lệch xảy ra, thừa hoặc thiếu axit ảnh hưởng tới hệ thống tiêu hóa và sức khỏe. Nếu lượng axit dư kích thích phát sinh các biểu hiện bệnh về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày - tá tràng, xuất huyết dạ dày - tá tràng, thủng dạ dày - tá tràng hay gây trào ngược dạ dày thực quản... Ngược lại, lượng axit bị thiếu hụt tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn có hại, dễ gây ra những triệu chứng như giảm cân, nhiễm ký sinh trùng, bệnh đường ruột, tiêu chảy hay táo bón.

Sự kết hợp của nhiều yếu tố này khiến dạ dày nhạy cảm hơn, dễ bị kích ứng, gây ra tình trạng viêm loét hay những vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng như sau:

Viêm loét dạ dày tá tràng

Theo bác sĩ Bình, viêm loét dạ dày tá tràng là bệnh tiêu hóa thường gặp nhất trong thời điểm mùa đông xuân. Bệnh này do niêm mạc dạ dày bị tổn thương, viêm sưng, lâu dần tạo thành các vết loét gây ra nhiều triệu chứng. Triệu chứng phổ biến nhất là cảm giác nóng rát, cồn cào và đau ở vùng bụng trên rốn (đau vùng thượng vị). Cơn đau có thể xuất hiện khi đói hay sau khi ăn no. Tùy vào mức độ mà cơn đau có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm: đầy hơi, khó tiêu; buồn nôn hoặc nôn; ợ hơi, ợ chua hoặc trào ngược axit; đi cầu phân đen hoặc máu; sụt cân...

Xuất huyết dạ dày tá tràng

Bệnh gây ra tình trạng chảy máu ở niêm mạc, có thể do viêm cấp tính hay chảy máu từ các ổ loét dạ dày - tá tràng. Xuất huyết dạ dày tá tràng là biến chứng cấp tính nguy hiểm, cần được điều trị kịp thời để tránh nguy cơ tử vong.

Triệu chứng của xuất huyết dạ dày tá tràng có thể biểu hiện rõ ràng hoặc không. Các triệu chứng cụ thể sẽ phụ thuộc vào mức độ và vị trí chảy máu của dạ dày tá tràng. Chúng có thể bao gồm: đau bụng vùng thượng vị, da xanh xao hay niêm mạc mắt nhợt nhạt; buồn nôn, nôn ra máu; đi ngoài ra phân đen; mệt mỏi, khó thở.

Thủng dạ dày tá tràng

Vết loét lâu ngày không được điều trị kịp thời sẽ ăn sâu và lan rộng vào các lớp của thành dạ dày tá tràng. Tình trạng tổn thương nặng diễn ra do dư thừa lượng axit, gây thủng dạ dày tá tràng. Những triệu chứng có thể xuất hiện như đau bụng đột ngột, dữ dội, bụng gồng cứng... Lúc này, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện nhanh chóng, tránh hậu quả nặng nề, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng.

Trào ngược dạ dày thực quản

Do lượng axit từ thực quản trào lên dạ dày nên người bệnh có những biểu hiện như miệng thường tiết ra nhiều nước bọt hơn, cảm giác chua trong miệng (do dịch axit xâm nhập vào thực quản rồi trào lên trên). Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây buồn nôn và nôn ra thức ăn hoặc dịch vị (nếu ăn quá no hoặc nằm liền sau ăn); đau tức ngực ở thượng vị, phù nề, sưng tấy niêm mạc thực quản (cảm giác khó nuốt, vướng hoặc cảm giác như một cục nghẹn ở cổ); đau họng, ho kéo dài và khan tiếng.

Trong thời điểm chuyển mùa Đông sang Xuân, bác sĩ Bình khuyên mọi người nên ăn chín, uống sôi, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; tránh chế độ ăn kiêng khem thiếu chất, ăn đủ chất và cân đối các nhóm dinh dưỡng, nhiều trái cây để tăng sức đề kháng. Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thường xuyên rửa tay với xà phòng, vệ sinh mũi, họng hàng ngày rất cần thiết. Giữ cho phòng ở, phòng làm việc sạch sẽ, thông thoáng nhằm tránh vi khuẩn sinh sôi, dễ xâm nhập cơ thể và gây bệnh.

"Nếu có bất cứ triệu chứng nào kể trên, bạn nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Không nên có tâm lý chủ quan, các triệu chứng ban đầu có thể nhẹ, nhưng nếu không được điều trị kịp thời có thể trầm trọng hơn", bác sĩ Bình nói thêm.

Hoàng Trang