ThS.BS Lê Thị Hồng Huệ, khoa Nhi, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, cho biết biểu hiện vàng da là do bilirubin - một sắc tố có màu vàng được tạo ra khi tế bào hồng cầu bị vỡ và đi vào gan, túi mật, các ống mật trước khi được thải ra ngoài. Bilirubin trực tiếp được tạo ra khi gắn với axit glucuronic ở gan trước khi được thải ra ngoài. Đây cũng là loại bilirubin tạo ra màu vàng của nước tiểu. Trẻ bị vàng da do tăng bilirubin gián tiếp là tình trạng không thể bài tiết mật của gan.
Vàng da sơ sinh là hiện tượng da và củng mạc mắt trẻ chuyển vàng do tăng bilirubin máu. Bệnh gồm hai dạng là sinh lý và bệnh lý.
Trẻ bị vàng da sơ sinh. Ảnh: Giản Đơn
Ứ mật sơ sinh là tình trạng bilirubin liên hợp (còn gọi là bilirubin trực tiếp) tăng do tắc nghẽn hoặc giảm lưu thông mật từ gan ra ruột. Bệnh lý này cần được can thiệp y tế sớm. Nếu trẻ bị vàng da kéo dài trên 14 ngày (với trẻ đủ tháng) hoặc trên 21 ngày (với trẻ sinh non) và kèm theo ít nhất một dấu hiệu như phân bạc màu (trắng hoặc xám), nước tiểu có màu sẫm như trà, gan to, bụng chướng, chậm tăng cân hoặc kém bú... thì cần được khám, điều trị kịp thời.
Trẻ sơ sinh được chiếu đèn điều trị vàng da. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Bác sĩ Huệ so sánh sự giống và khác nhau giữa hai bệnh lý.
|
Đặc điểm |
Vàng da sơ sinh | Ứ mật sơ sinh |
| Bản chất | Là triệu chứng da vàng do tăng bilirubin máu | Là tình trạng bệnh lý do dòng mật bị cản trở. |
| Loại bilirubin chính tăng |
Vàng da sinh lý: chủ yếu là bilirubin gián tiếp. - Vàng da bệnh lý không do ứ mật: có thể là bilirubin gián tiếp hoặc cả hai. - Vàng da bệnh lý do ứ mật: chủ yếu là bilirubin trực tiếp. |
Chủ yếu là bilirubin trực tiếp. |
| Nguyên nhân |
Sinh lý: gan chưa trưởng thành. - Bệnh lý: tan máu (bất đồng nhóm máu), nhiễm trùng, sinh non, ứ mật, bệnh chuyển hóa... |
Teo đường mật bẩm sinh, u nang ống mật chủ, viêm gan, rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng, hội chứng Alagille... |
| Màu sắc phân | Màu vàng bình thường. | Phân bạc màu (trắng, xám như đất sét) do mật không xuống ruột. |
| Màu sắc nước tiểu | Trong hoặc vàng nhạt. | Sẫm màu như nước trà đậm do bilirubin trực tiếp thải qua thận. |
| Triệu chứng khác |
- Sinh lý: trẻ vẫn bú tốt, sinh hoạt bình thường. - Bệnh lý: trẻ lừ đừ, bú kém. |
Gan to, lách to, chậm tăng cân, ngứa, còi xương, chảy máu... |
| Mức độ nghiêm trọng |
Sinh lý: thường nhẹ và tự hết - Bệnh lý: tùy nguyên nhân, có thể từ nhẹ đến nặng (nguy cơ vàng da nhân). |
Là bệnh lý và nghiêm trọng, cần chẩn đoán và điều trị sớm để tránh tổn thương gan không hồi phục (xơ gan). |
| Hướng điều trị |
- Sinh lý: theo dõi và cho trẻ bú đủ. - Bệnh lý: chiếu đèn, thay máu nếu bilirubin gián tiếp quá cao. |
Điều trị nguyên nhân như phẫu thuật Kasai cho teo đường mật, bổ sung vitamin, dinh dưỡng đặc biệt, có thể cần ghép gan. |
Đình Lâm
| Độc giả gửi câu hỏi về bệnh trẻ em tại đây để bác sĩ giải đáp |