Gần đây, khi thức dậy, tôi thấy cơ thể mệt mỏi, đuối sức, khó tập trung vào công việc. Nhiều người bảo tôi có thể gan bị suy yếu do thức khuya thường xuyên. Do cơ thể đã quen với nhịp sinh học này nên tôi rất khó ngủ trước 22h. Nhờ bác sĩ giải đáp và cho lời khuyên. (Trọng Huân, 29 tuổi, TP HCM)

Trả lời:

Gan đảm đương nhiều chức năng nội tiết và ngoại tiết, bao gồm đào thải độc tố, sản xuất dịch mật để tiêu hóa thức ăn, là nơi chuyển hóa thức ăn, cung cấp năng lượng và dự trữ vitamin, khoáng chất giúp cơ thể khỏe mạnh.

Gan sẽ thực hiện tốt nhất các vai trò này khi cơ thể trong trạng thái ngủ say. Theo y học phương Đông, khung giờ làm việc của gan mật là từ 23h-3h. Tuy nhiên, do lối sống hiện đại, giới trẻ ở khu vực thành phố thường có thói quen ngủ muộn, ảnh hưởng đến hoạt động của lá gan. Gan suy yếu không chỉ làm rối loạn cơ chế phục hồi của gan mà còn khiến cơ quan này bị tổn thương, nhất là ở người mắc các bệnh lý về gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan...

Nếu thức khuya sau 23h sẽ thay đổi đồng hồ sinh học; làm rối loạn chức năng, tăng gánh nặng cho gan do tăng sinh phản ứng oxy hóa sản sinh nhiều chất trung gian độc hại, kích hoạt tế bào kupffer. Kupffer là một đại thực bào nằm trong xoang gan, có nhiệm vụ xử lý các vi khuẩn, hồng cầu già chết... tạo phản ứng miễn dịch. Khi tế bào kupffer được kích hoạt sẽ phóng ra các chất gây viêm như TNF-α, TGF-β và interleukin... Các chất này hủy hoại các tế bào và làm suy giảm vai trò của gan, góp phần gây ra những bệnh lý như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan, thậm chí ung thư gan.

Ngủ không đủ giấc không chỉ ảnh hưởng đến chức năng gan mà còn nhiều bộ phận khác của cơ thể như tổn thương đa cơ quan tim, phổi, gan, thận, da niêm và kể cả tinh thần. Biểu hiện rõ của thiếu ngủ là cáu kỉnh, mệt mỏi, giảm trí nhớ và sự tập trung, khả năng phán đoán, thị lực suy giảm. Càng thiếu ngủ càng tác động xấu đến sức khỏe như tăng cân, tim mạch, tiểu đường, đột quỵ.

Để bảo vệ sức khỏe và hoạt động của các cơ quan trong cơ thể, anh nên sắp xếp công việc, thời gian nghỉ ngơi hợp lý, từ bỏ thói quen thức khuya, cần đi ngủ trước 23h và đủ 6-8 tiếng mỗi ngày. Thiết lập lịch trình đều đặn, nên đi ngủ và thức dậy vào một thời điểm mỗi ngày sẽ có lợi cho sức khỏe. Phòng ngủ nên đặt ở nơi yên tĩnh và tối. Anh nên tắt hết các thiết bị điện tử như tivi, máy tính và điện thoại - những yếu tố tăng cường sự tỉnh táo - trước 30-60 phút trước khi lên giường.

Không nên sử dụng chất kích thích (cà phê, trà, rượu bia, thuốc lá) vào buổi tối vì làm căng thẳng thần kinh gây mất ngủ. Một số cách thư giãn có thể giúp ngủ ngon như tắm nước ấm, uống ly sữa ấm, đọc sách, nghe nhạc không lời hoặc viết nhật ký liệt kê những việc đã đạt được trong ngày và sẽ làm vào ngày mai; tập thiền, yoga. Thực hiện các hoạt động này thường xuyên giúp não quen dần, cơ thể dễ đi vào giấc ngủ hơn.

Bác sĩ Hoàng Đình Thành
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM