Nghề làm bánh đa nem ở Hà Tĩnh

Xã Thạch Hưng, thành phố Hà Tĩnh nổi tiếng với nghề làm bánh đa nem, là nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ gia đình.

Vừa giao hàng cho khách về, bà Đoàn Thị Vân (thôn Bình, xã Thạch Hưng) lại tất bất chuẩn bị nguyên liệu để kịp tráng những mẻ bánh tiếp theo. Gia đình bà đã làm bánh đã nem nhiều năm nay. Quanh nhà bà Vân, người dân cũng theo nghề này nhiều năm.

Trước đây, dân trong xã chủ yếu tráng bánh bằng tay, sau này do thời gian cùng với nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng cao, làng nghề đã đầu tư máy móc để sản xuất. Hiện nay, toàn xã có 29 máy tráng bánh với khoảng hơn 100 hộ tham gia sản xuất.

Theo bà Vân, nguyên liệu chính để làm nên bánh đa nem là gạo, đường và muối. Để có được bánh ngon người thợ phải biết chọn loại gạo khô, ngâm và vò thật kĩ trước khi tráng bánh. Gạo thường được ngâm khoảng 2 – 3 tiếng, vắt thật kĩ rồi cho vào xay thành bột. Sau đó, bột được cho một ít muối và để ủ một thời gian trước khi tráng. Để bánh có màu, người dân phải thăng đường lên đến độ cháy nhất định, đổ vào nước và hòa tan với bột.

Bánh đa nem Thạch Hưng thường có màu vàng cánh dán, mỏng dai, khi rán lên rất giòn. Ảnh: Dương Lan.

Khi tráng bánh, độ dày hay mỏng phụ thuộc vào sự điều chỉnh trên khuôn máy của người thợ. Bánh khi tráng xong được trải trên tấm phên và đem đi phơi. Quá trình phơi ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng của bánh. Nếu trời mưa, không thu vào kịp bánh sẽ bị mốc, còn trời quá nắng bánh sẽ bị giòn và nứt vỡ.

Về mùa đông, bánh sau khi tráng xong phải được sấy khô từ 10-12 tiếng, còn nếu trời nắng, có gió Đông hoặc gió Nam bánh được phơi trong khoảng thời gian 2 tiếng. Tuy nhiên, nếu khi phơi thấy trời chuyển biến xấu người thợ phải thu vào nhanh nếu không dính nước mưa bánh sẽ bị mốc.

Phên bánh được đan bằng tre gợi sự bình yên, mộc mạc nơi làng nghề bánh đa truyền thống. Ảnh: Dương Lan.

Bánh sau khi phơi xong được cắt ra gấp thành chục hoặc thành trăm cái tùy vào yêu cầu của khách hàng. Mỗi xấp 100 cái có giá 15.000 đồng, vào dịp Tết giá tăng  từ 20.000-25.000 đồng. Trừ chi phí nguyên liệu và tiền tráng bánh, mỗi ngày bà Vân có nguồn thu nhập từ 250.000-300.000 đồng.

Chia sẻ về nguyên nhân bánh đa nem Thạch Hưng được nhiều người ưa chuộng, bà Vân cho biết: "Sở dĩ bánh đa nem thu hút được nhiều khách hàng vì không sử dụng bất kì hóa chất và đảm bảo chất lượng. Bánh tráng ở đây mỏng, dai ngon và cực kì dễ cuốn. Và làm bánh tráng cũng đảm bảo kinh tế cho gia đình, phục vụ cuộc sống, lo cho con cái học hành".

Thị trường tiêu thụ bánh đa nem Thạch Hưng chủ yếu bán sỉ cho các đầu mối ở chợ tỉnh, làm quà biếu cho khách ở nhiều nơi trong cả nước. Bởi thế, mỗi ngày, gia đình bà Vân tráng 2-3 yến gạo cho 6.000-7.000 cái. Vào dịp Tết, gia đình bà phải tráng hơn 10.000 cái mới có đủ hàng bán cho khách.

Bà Vân – người gắn bó với nghề làm bánh đa hơn 30 năm nay. Ảnh: Dương Lan.

Nhu cầu phát triển làng nghề tăng cao, nhiều hộ gia đình đã đầu tư máy móc vào để sản xuất. Do đó nhiều hộ sản xuất lớn có thể tráng được từ 1-2 tạ gạo mỗi ngày.

Nói về chính sách giữ gìn và phát triển làng nghề trong thời gian tới, chị Trần Thị Thanh - Chủ tịch Hội phụ nữ xã Thạch Hưng cho biết: "Trong những năm tiếp theo, lãnh đạo xã và hội phụ nữ vẫn tiếp tục phát triển làng nghề và duy trì một số chính sách để làm tốt công tác vệ sinh môi trường. Đồng thời tuyên truyền cho người dân chấp hành mọi quy định về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và đăng kí kinh doanh với những hộ sản xuất có quy mô lớn".

Khó khăn lớn nhất của người dân Thạch Hưng khi sản xuất bánh đa nem là chi phí đầu tư vào hệ thống lò sấy cao, do đó về mùa đông hoạt động sản xuất gặp nhiều khó khăn. Thêm nữa, do không sử dụng chất bảo quản nên bánh thường chỉ để được từ 5 - 7 ngày. Hy vọng, chính quyền địa phương sẽ có những chính sách hỗ trợ người dân giải quyết khó khăn để làng nghề bánh đa nem Thạch Hưng ngày càng phát triển.

Dương Lan