Thoái hóa cột sống lưng

Nguyên nhân

Thoái hóa đốt sống lưng không phải là bệnh khớp có viêm nhiễm mà là do quá trình lão hóa, khi sụn khớp và đĩa đệm phải chịu áp lực lớn kéo dài gây tổn thương, giảm hoặc mất tính đàn hồi của đĩa đệm và xơ cứng dây chằng bao khớp, khiến cho cột sống thắt lưng bị biến dạng. Thắt lưng bị thoái hóa là hậu quả của nhiều yếu tố khác nhau, cụ thể:

• Tuổi tác: Là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh này. Theo thời gian, chức năng và cấu trúc xương khớp dần bị suy giảm. Đến một giai đoạn nhất định, tế bào sụn ở cột sống sẽ bị mất dần độ đàn hồi và khả năng chịu lực.
• Tính chất công việc: Người thường xuyên làm việc mang vác nặng, ngồi hoặc đứng quá lâu ở một tư thế... khiến quá trình lão hóa diễn ra nhanh và mạnh hơn, từ đó có nguy cơ khởi phát bệnh.
• Vận động sai tư thế: Ngồi làm việc sai tư thế, nằm ngủ sai tư thế... Những tư thế vận động sai vừa gây áp lực đến cột sống, đặc biệt là vùng cổ và lưng, vừa ảnh hưởng tiêu cực đến các chức năng nội tạng trong cơ thể.
• Dinh dưỡng không cân đối: Người có chế độ dinh dưỡng kém hay bị rối loạn chức năng trao đổi chất trong cơ thể sẽ có nguy cơ mắc các bệnh cơ xương khớp cao hơn người bình thường.
• Các yếu tố khác: Di truyền, dị tật bẩm sinh, thừa cân, béo phì, chấn thương, người đã từng phẫu thuật...

Cột sống là bộ phận phải chịu đựng nhiều áp lực từ sức nặng của cơ thể và các hoạt động lao động, sinh hoạt khác. Việc nắm bắt được những nguyên nhân gây thoái hóa đốt sống thắt lưng vô cùng quan trọng, là yếu tố giúp người bệnh phòng tránh cũng như đưa ra phác đồ điều trị bệnh lý này hiệu quả nhất.

Triệu chứng

Thoái hóa cột sống là bệnh lý xương khớp mạn tính có tốc độ tiến triển khá chậm, không có biểu hiện cụ thể trong giai đoạn đầu. Do vậy, việc nhận biết bệnh sớm là tương đối khó khăn.

Triệu chứng rõ ràng nhất là các cơn đau nhức khởi phát từ vị trí bị thoái hóa. Cụ thể:

• Đau dữ dội, đau âm ỉ làm hạn chế khả năng vận động của sụn khớp. Cơn đau lưng tăng lên khi vận động, thời tiết thay đổi...
• Đau vùng lưng dưới, lan xuống mông và hai chi dưới làm người bệnh không cúi được.
• Mất thăng bằng và đi lại khó khăn.
• Yếu ở tay hoặc chân, sự phối hợp giữa tay và chân kém.
• Đau vùng gáy, lan xuống hai bả vai và cánh tay, gây tê cẳng tay và ngón tay.
• Khó kiểm soát bàng quang và ruột.
• Nghe thấy tiếng lục cục khi cử động cột sống thắt lưng, nhất là khi xoay người.

Khi bị thoái hóa đốt sống thắt lưng, các cơn đau xương khớp có thể âm ỉ trong nhiều ngày, cường độ đau tăng lên khi vận động và giảm đi khi người bệnh nghỉ ngơi. Càng ở giai đoạn nặng, triệu chứng của thoái hóa cột sống lưng sẽ càng nặng nề hơn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi hoạt động của người bệnh.

Chẩn đoán

Thông thường, người bệnh sẽ được bác sĩ khám các triệu chứng hiện có và chỉ định thực hiện một số các xét nghiệm lâm sàng, cận lâm sàng để chẩn đoán bệnh. Trong đó bao gồm:

• Chụp X-quang: Hình ảnh từ X-quang cho phép phát hiện những vị trí tổn thương nhỏ nhất ở các cột sống bị hẹp, hẹp lỗ liên hợp đốt sống, gai xương sống.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Là công nghệ chụp chiếu chẩn đoán bệnh tật tân tiến bậc nhất hiện nay. Hình ảnh có được sau khi chụp MRI không những chỉ ra rõ ràng dấu hiệu thoái hóa hẹp đĩa đệm, gai xương... mà còn cho thấy chi tiết trạng thái và mức độ thoái hóa cột sống giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chi tiết nhất.
• Chụp CT cắt lớp: Đây cũng là xét nghiệm thường được bác sĩ chỉ định cho người bệnh nghi ngờ mắc thoái hóa cột sống để tìm ra nguyên nhân và xác định chính xác vị trí tổn thương.

Điều trị

Hiện nay, trong điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng có xu hướng tập trung khắc phục triệu chứng, làm chậm quá trình lão hóa. Một số phương pháp hỗ trợ đẩy lùi thoái hóa cột sống phổ biến:

Điều trị bằng thuốc

• Sử dụng thuốc: Tùy vào tình trạng bệnh mà dùng phối kết hợp các loại giảm đau, chống viêm, giãn cơ cho phù hợp. Một số loại thường được kê đơn là paracetamol, tramadol, Efferalgan - codein, opioid (giảm đau); Diclofenac, Meloxicam, Celecoxib, Etoricoxib (thuốc chống viêm không chứa steroid dạng uống hoặc bôi); eperisone, tolperisone (thuốc giãn cơ); corticoid (tiêm ngoài màng cứng trong trường hợp đặc biệt).
• Thuốc có tác dụng làm chậm tiến trình lão hóa: Piascledine, Glucosamine sulfate, chondroitin sulphate, thuốc ức chế IL1...

Vật lý trị liệu
Xoa bóp, bấm huyệt, kéo giãn cột sống, chiếu tia hồng ngoại, chườm nóng, tập cơ dựng lưng... có tác dụng tăng cường tuần hoàn và lưu thông máu hiệu quả, đồng thời còn ngăn chặn được các biến chứng như teo cơ, liệt chi hiệu quả.

Phẫu thuật
Phương pháp này được chỉ định trong trường hợp bệnh lý biến chứng nguy hiểm gây đau dây thần kinh tọa nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh, hẹp ống sống chèn ép tủy sống... hoặc khi các phương pháp trị liệu khắc phục không cho kết quả như ý.

Chăm sóc

Xây dựng kế hoạch chăm sóc người bệnh phù hợp giúp cải thiện, kiểm soát và ngăn ngừa nguy cơ phát sinh biến chứng. Một số cách đơn giản như sau:

• Thay đổi chế độ ăn uống: Người bệnh nên tăng cường bổ sung các loại rau có lá màu xanh đậm, sữa và các chế phẩm từ sữa, trái cây họ cam quýt, các loại cá béo... Nên kiêng rượu bia, nước ngọt có gas, caffeine, thuốc lá, thức ăn nhanh, đồ hộp, đồ cay nóng...
• Áp dụng các giải pháp giảm đau tại nhà: Chườm nóng, chườm lạnh, massage... giúp khắc phục cơn đau tại nhà, tránh những ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống.
• Điều chỉnh thói quen sinh hoạt: Người bệnh cần dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, ngủ đủ giấc, không mang vác vật nặng, không duy trì các tư thế sai...
• Thiết lập chế độ tập luyện: Chăm chỉ tập luyện thể dục, thể thao sẽ khiến cơ xương và gân cốt được giãn ra, cải thiện chức năng vận động. Tuy nhiên, người bệnh cần lựa chọn những bài tập phù hợp, tránh tập các bài tập có động tác khó hay những môn thể thao vận động mạnh. Đi bộ, đạp xe, yoga... là những gợi ý tốt phù hợp với người bệnh thoái hóa cột sống lưng.

Phòng ngừa

Để chủ động phòng tránh sớm bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng, nên:

• Thay đổi tư thế khi ngồi thường xuyên, tập vận động các khớp, tránh ngồi một chỗ quá lâu, tránh đứng nhiều, đứng lâu, mang vác nặng. Nhân viên văn phòng phải ngồi nhiều có thể tận dụng giờ giải lao để thực hiện các bài tập thể dục nhẹ 5-10 phút có tác dụng thư giãn rất tốt cho cột sống cổ, thắt lưng.
• Chế độ ăn đầy đủ các chất dinh dưỡng, nhiều rau xanh, sữa để cung cấp vitamin và canxi, tránh bia, rượu, thuốc lá, tránh thức khuya cũng góp phần giúp phòng ngừa căn bệnh này.
• Tập luyện cũng rất cần thiết nhằm giúp các cơ khớp tăng sức bền và hoạt động tốt hơn, kể cả những người đã bị thoái hóa cột sống. Những người dưới 40 tuổi hoặc bị thoái hóa cột sống nhẹ có thể chơi bất kỳ môn thể thao nào như đi bộ, thể dục dưỡng sinh, bơi lội.
• Tầm soát các vấn đề về xương khớp càng sớm càng tốt, để có những có biện pháp can thiệp kịp thời.