Cường giáp

Nguyên nhân

Các nguyên nhân chủ yếu gây bệnh cường tuyến giáp bao gồm:

Bệnh Basedow (Bệnh Graves)

Bệnh Basedow là nguyên nhân phổ biến nhất chiếm hơn 70% số trường hợp. Bệnh này xuất hiện do các tự kháng thể trong máu kích hoạt tuyến giáp, làm cho tuyến giáp phát triển và tiết ra quá nhiều hormone tuyến giáp. Loại cường giáp này có xu hướng phát triển trong gia đình và thường xảy ra ở phụ nữ trẻ có độ tuổi 20-50 tuổi.

Các nhân tuyến giáp hoạt động quá mức

Các nhân tuyến giáp là những cục u trong tuyến giáp của bạn. Các nhân tuyến giáp phổ biến và thường lành tính, chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ chứa tế bào ung thư. Tuy nhiên, một hoặc nhiều nhân tuyến giáp có thể hoạt động quá mức và sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp. Điều này thường xuất hiện ở những người lớn tuổi.

Viêm tuyến giáp

Đây là tình trạng tuyến giáp bị viêm làm phá hủy cấu trúc thông thường của các nang tuyến giáp, dẫn đến hormone tuyến giáp dự trữ bị rò rỉ ra ngoài tuyến giáp. Cường tuyến giáp có thể kéo dài đến 3 tháng, sau đó, cấu trúc mô học của tuyến giáp lại trở lại bình thường. Tuyến giáp của bạn có thể trở nên kém hoạt động và tình trạng đó gọi là suy giáp. Suy giáp thường kéo dài 12-18 tháng, tuy nhiên, tình trạng này có thể diễn ra vĩnh viễn.

Một số loại viêm tuyến giáp có thể gây ra tình hoạt động quá mức ở tuyến giáp và sau đó gây ra suy giáp:

• Viêm tuyến giáp bán cấp: Thường xảy ra ở phụ nữ trong độ tuổi 30-50. Bệnh thường xảy ra sau khi nhiễm siêu vi vài tuần lễ với sưng, đau vùng cổ và biểu hiện triệu chứng cường giáp. Nguyên nhân gây ra viêm tuyến giáp bán cấp vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, tình trạng này có thể liên quan đến nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn gây ra.
• Viêm tuyến giáp sau sinh: Loại viêm tuyến giáp này phát triển trong vòng một năm sau khi phụ nữ sinh con.
• Viêm tuyến giáp âm thầm: Loại viêm tuyến giáp này phát triển âm thầm vì nó không gây đau, mặc dù tuyến giáp có thể to lên.
• Tăng tiêu thụ iốt: Tuyến giáp sử dụng iốt để tạo ra hormone tuyến giáp. Lượng iốt bạn tiêu thụ ảnh hưởng đến lượng hormone tuyến giáp mà tuyến giáp tạo ra. Ở một số người, tiêu thụ một lượng lớn iốt có thể khiến tuyến giáp tạo ra quá nhiều hormone tuyến giáp. Một số loại thuốc có thể chứa nhiều iốt, ví dụ như thuốc tim amiodarone. Rong biển và các chất bổ sung từ rong biển cũng chứa nhiều iốt.
• Sử dụng quá nhiều thuốc hormone tuyến giáp: Một số người dùng thuốc hormone tuyến giáp để điều trị suy giáp có thể dùng quá liều. Nếu bạn dùng thuốc hormone tuyến giáp thì nên đến gặp bác sĩ ít nhất mỗi năm một lần để kiểm tra nồng độ hormone tuyến giáp. Bạn có thể cần phải điều chỉnh liều nếu mức hormone tuyến giáp của bạn quá cao.
• Một số loại thuốc khác cũng có thể tương tác với thuốc hormone tuyến giáp để nâng cao mức độ hormone. Nếu bạn dùng thuốc nội tiết tố tuyến giáp, hãy hỏi bác sĩ về các tương tác khi bắt đầu dùng thuốc mới.

Triệu chứng

Hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa và trao đổi chất của cơ thể. Nếu có quá nhiều hormone tuyến giáp, mọi chức năng của cơ thể đều có xu hướng gia tăng. Vì vậy, nhiều người bệnh có các triệu chứng sau:

• Cảm giác sợ nóng, da nóng, toát mồ hôi và sốt nhẹ 37,5-38 độ C.
• Bị đánh trống ngực, có cảm giác hồi hộp, khó thở khi xúc động hoặc làm việc gắng sức.
• Bồn chồn, lo lắng, khó ngủ, tính khí thất thường, dễ cáu gắt. Có thể xảy ra rối loạn tâm thần biểu hiện bằng cơn kích động hoặc tình trạng lú lẫn hay hoang tưởng.
• Run ở đầu ngón tay.
• Rối loạn kinh nguyệt ở bệnh nhân nữ trẻ.
• Da mỏng, tóc giòn và yếu cơ đặc biệt là ở cánh tay và đùi.
• Thường tiêu chảy không kèm đau quặn: 5-10 lần mỗi ngày.
• Thường sụt cân nhanh mặc dù ăn vẫn bình thường hoặc có khi ăn khỏe. Một số ít bệnh nhân trẻ tuổi có khi lại tăng cân nghịch thường.
• Bệnh Basedow còn có thêm biểu hiện ở mắt: Chói mắt, chảy nước mắt, cảm giác nóng rát mắt, lồi mắt.

Nhóm nguy cơ

• Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cường tuyến giáp cao hơn nam giới 2-10 lần. Trường hợp có nhiều khả năng mắc bệnh như có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp; có các vấn đề sức khỏe khác bao gồm thiếu máu ác tính do thiếu hụt vitamin B12; bệnh tiểu đường type 1; suy thượng thận nguyên phát, rối loạn nội tiết tố.
• Sử dụng một lượng lớn thực phẩm có chứa iốt chẳng hạn như tảo, rong biển hoặc sử dụng các loại thuốc có chứa iốt, chẳng hạn amiodarone, cũng dễ bị cường giáp.
• Người lớn hơn 60 tuổi, đặc biệt phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới. Người đã phẫu thuật tuyến giáp hoặc có vấn đề về tuyến giáp, chẳng hạn bướu cổ.
• Người có tuyến giáp hoạt động quá mức ở giai đoạn nặng phải đối mặt với vô số vấn đề, thậm chí có những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Các biến chứng có thể bao gồm bệnh về mắt, rối loạn nhịp tim, cơn bão giáp, loãng xương.
• Các biến chứng khi mang thai như huyết áp cao, cân nặng thai nhi khi sinh thấp, sảy thai, sinh non.

Hơn 60% những người bị bệnh tuyến giáp không được chẩn đoán. Điều quan trọng là phải lắng nghe cơ thể của bạn trước khi các triệu chứng trở thành các vấn đề đe dọa tính mạng.

Chẩn đoán

Phát hiện sớm bệnh rất quan trọng để bác sĩ có thể vạch ra kế hoạch điều trị trước khi bệnh gây những tổn thương không thể phục hồi. Các phương pháp chẩn đoán cường giáp bao gồm phân tích bệnh sử và các triệu chứng; kiểm tra thể chất; siêu âm hoặc xạ hình tuyến giáp, xét nghiệm máu...

Điều trị

Phương pháp điều trị cường giáp là điều trị nội khoa bằng thuốc, liệu pháp điều trị phóng xạ bằng cách uống iod có gắn chất phóng xạ hoặc điều trị ngoại khoa bằng cách phẫu thuật tuyến giáp. Mục đích của việc điều trị là đưa lượng hormone tuyến giáp trở lại bình thường để ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe lâu dài và giảm các triệu chứng khó chịu do tình trạng gia tăng hormon giáp trong máu gây ra.

Điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra cường tuyến giáp của bạn và mức độ nghiêm trọng của nó. Khi đề xuất phương pháp điều trị, bác sĩ sẽ xem xét tuổi của bạn, khả năng dị ứng hoặc tác dụng phụ của thuốc, các tình trạng khác như mang thai hoặc bệnh tim và liệu bạn có được tiếp cận với bác sĩ phẫu thuật tuyến giáp có kinh nghiệm hay không.

Phòng ngừa

Thông thường, ở giai đoạn đầu bệnh cường giáp không gây ra các triệu chứng rõ ràng hoặc người bệnh dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Vì vậy, để phòng tránh căn bệnh này, cần thăm khám và tầm soát sức khỏe thường xuyên.

Bên cạnh đó, sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý bằng các biện pháp:

Luyện tập thể dục thường xuyên

Tập luyện thể dục thường xuyên giúp cơ thể khỏe mạnh cũng như tăng cường hệ miễn dịch chủ động của cơ thể. Khi hệ miễn dịch hoạt động tốt, giảm nguy cơ mắc bệnh do kháng thể nhận diện và tiêu diệt nhầm tế bào tuyến giáp cũng được hạn chế.

Bổ sung đủ iốt

Thừa hoặc thiếu iốt có thể gây ra các vấn đề về bệnh lý tuyến giáp vì vậy chế độ dinh dưỡng hàng ngày cần được cung cấp đầy đủ lượng iốt cần thiết. Bạn có thể liên hệ với các bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn chi tiết về vấn đề này. Phụ nữ mang thai, người cao tuổi là đối tượng cần lưu ý về việc bổ sung đủ lượng iốt hàng ngày để tránh những vấn đề sức khỏe cho thai nhi, sản phụ cũng như người cao tuổi.

Dinh dưỡng hợp lý

• Trong phòng ngừa và hạn chế tiến triển bệnh cường giáp, các loại thực phẩm giàu chất oxy hóa luôn là lựa chọn mà các chuyên gia khuyến cáo sử dụng. Các thực phẩm giàu oxy hóa có thể được tìm thấy trong các loại thực phẩm như trái cây, nhất là các loại quả mọng như việt quất, dâu tây; các loại ray xanh như cải xoăn, súp lơ...
• Xây dựng cho bản thân lối sống lành mạnh, ăn đủ chất, luyện tập thể thao và ngủ đủ giấc, hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán các đồ uống chứa cồn hoặc chất kích thích để phòng ngừa không chỉ bệnh lý tuyến giáp mà các bệnh lý sức khỏe nói chung.
• Tầm soát các bệnh lý tuyến giáp nên được thực hiện hàng năm đặc biệt ở đối tượng là nữ giới trên 20 tuổi. Tầm soát sớm có thể phát hiện bệnh và điều trị ngay từ giai đoạn chưa có triệu chứng, người bệnh ít bị ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe.
• Ngoài ra, khi phát hiện những triệu chứng cường giáp như mắt lồi, cổ to, đau họng, thân nhiệt cao, suy giảm thị lực..., người bệnh cần sớm đi khám tại chuyên khoa nội tiết.