Tối 26/2, phác đồ giờ vàng của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong 12 thành tựu y khoa Việt Nam năm 2023 do Sở Y tế TP HCM phối hợp Đài Tiếng nói nhân dân TP HCM vinh danh.

Phác đồ giờ vàng là tổng thể nhiều kỹ thuật y khoa cao cấp được thực hiện trong 60 phút đầu đời, ngay tại phòng sinh để cứu sống và chăm sóc y tế cho trẻ sinh non và rất non từ 24 tuần tuổi. Phác đồ bao gồm nhiều yếu tố như kẹp rốn muộn, phòng ngừa hạ thân nhiệt, truyền tĩnh mạch duy trì đường huyết sau sinh, phòng nhiễm khuẩn huyết, hỗ trợ hô hấp với phương pháp không xâm lấn, cụ thể là thở CPAP (thở không xâm lấn) liên tục từ phòng sinh đến phòng NICU (hồi sức sơ sinh) cho nhóm trẻ sinh rất non. Trẻ sinh rất non được chăm sóc tích cực trong thời gian vàng tăng cơ hội sống, giảm di chứng về sức khỏe.

Tác giả chính phác đồ là TS.BS Cam Ngọc Phượng (hiện là Giám đốc Trung tâm Sơ sinh Bệnh viện Tâm Anh TP HCM).

Năm 2018, bác sĩ Phượng sang Australia du học, chứng kiến trẻ sinh non được chăm sóc nhẹ nhàng nhờ can thiệp sớm 60 phút đầu đời. Về nước, bác sĩ cùng đồng nghiệp nghiên cứu, sáng tạo phác đồ giờ vàng với mục tiêu giảm nguy cơ đặt nội khí quản và tỷ lệ thở máy xâm lấn, từ đó giúp giảm chi phí điều trị.

Trẻ sinh non và rất non thường tím tái, không thở được, thân nhiệt hạ rất nhanh, nguy cơ nhiễm trùng cao. Nếu không hồi sức cấp cứu ngay tại phòng sinh thì khó giữ được tính mạng.

Bác sĩ Phượng cho biết thập niên trước, thở máy xâm lấn là phương pháp điều trị chính cho trẻ sinh non rất nhẹ cân với hội chứng suy hô hấp. Biện pháp này giúp trẻ có cơ hội sống, song thở máy xâm lấn lại là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến viêm phổi, bệnh phổi mạn và khiến trẻ lệ thuộc oxy kéo dài.

"Điều cần thiết nhất là đảm bảo thân nhiệt, giữ ấm, cung cấp áp lực dương liên tục, thông khí ngay sau sinh đến khi bé chuyển về đơn vị hồi sức", bác sĩ Phượng nói.

Trẻ sinh non phổi chưa trưởng thành. Bác sĩ khám, quyết định thuốc hỗ trợ phổi, giúp bé ra đời sớm có thể tăng cơ hội sống. Sản phụ cũng được truyền magie sulfat để bảo vệ não của thai nhi.

Trẻ chào đời, được đặt lên mâm vô trùng ngay trên đùi mẹ khi dây rốn vẫn còn đập, bác sĩ hồi sức để trẻ ổn định hô hấp, tuần hoàn, mạch, huyết áp, phòng ngừa biến chứng sinh non. Ngay sau đó, trẻ cũng được ổn định thân nhiệt bằng túi giữ ấm, hỗ trợ hô hấp với không khí áp lực dương để phổi nở, giúp cải thiện trao đổi khí ngay trước khi kẹp rốn.

Theo GS.TS.BS Ngô Minh Xuân, Chủ tịch Liên chi hội Chu sinh - Sơ sinh TP HCM, nguyên Hiệu trưởng Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, tỷ lệ tử vong trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh rất cao không chỉ Việt Nam mà cả thế giới, lên tới 64% so với trẻ bình thường. Phác đồ giờ vàng với điểm nhấn sử dụng phương pháp thở không xâm lấn (CPAP) sớm tại phòng sinh là một trong những bước quan trọng ngay sau sinh giúp trẻ sinh non và rất non giảm suy hô hấp, cải thiện được dư hậu sau sinh, góp phần giảm tỷ lệ trẻ tử vong, mang lại nhiều giá trị cho cộng đồng.

"Đây là sự đổi mới về tư duy, cập nhật kỹ thuật hiện đại, có thể triển khai huấn luyện cho tuyến tỉnh, tuyến dưới, nhất là sử dụng thở CPAP sớm trong giờ đầu sau sinh, giúp cải thiện tỷ lệ tử vong, giảm di chứng sinh non", Giáo sư Xuân nói.

Để thực hiện phác đồ giờ vàng, bệnh viện cần có bác sĩ Sản khoa, Sơ sinh, nữ hộ sinh, đội ngũ điều dưỡng sơ sinh lành nghề.

Hơn ba năm triển khai tại Hệ thống bệnh viện Tâm Anh, bác sĩ Phượng đã cứu sống hàng trăm trẻ sinh non và rất non. Năm 2022, theo dõi 75 trẻ sinh non và rất non có tuổi thai trung bình 27,5-28 tuần được áp dụng phác đồ này. Kết quả cho thấy tỷ lệ trẻ phải đặt nội khí quản giảm từ 62,5% xuống còn 26%; tỷ lệ dùng surfactant (thuốc điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng) giảm một nửa, từ 40% còn 20,9%. Tỷ lệ ấn tim, truyền epinephrine (thuốc hỗ trợ hô hấp) và tràn khí màng phổi rất thấp. Chi phí điều trị trung bình giảm khoảng 30-40%.

Như bé Bối Bối sinh vào tháng 4/2021, ở tuần thai 25, nặng 740 g. Anh Nhật Hòa, bố bé, cho biết trước đó vợ anh sinh non con đầu lòng, bé mất ngay sau khi chào đời. Một năm sau, vợ anh mang thai và sinh non Bối Bối, may mắn sau 100 ngày bé được cứu sống. Hiện bé gần ba tuổi, khỏe mạnh như các bạn sinh đủ tháng.

Còn bé Hải Đăng, sinh non ở tuần thai 24, nặng 460 g. Sau 4 tháng được điều trị, chăm sóc, bé Đăng ra viện vào tháng 7/2023, nặng 2,8 kg, tự bú mẹ.

"Có những bé chúng tôi tiên lượng chỉ còn khoảng 5-10% cơ hội sống. Tuy nhiên, với trang thiết bị hiện đại, ê kíp bác sĩ có kinh nghiệm đã nuôi sống các bé", bác sĩ Phượng nói.

Nguy cơ đặt nội khí quản tại phòng sinh ở trẻ sinh rất non giảm trong thập niên vừa qua khi trẻ được thở CPAP sớm. Tuy nhiên, theo bác sĩ Phượng, phác đồ giờ vàng chưa được triển khai rộng rãi tại Việt Nam do nhiều đơn vị còn thiếu máy móc chuyên dụng và ê kíp Sản - Hồi sức sơ sinh kinh nghiệm. Bác sĩ kỳ vọng trong thời gian tới sẽ có nhiều trẻ sinh non được cứu sống nhờ phác đồ này.

Trong dịp này, nhiều thành tựu ngành y khác cũng được vinh danh như Can thiệp tim bào thai do ê kíp Nhi đồng 1 và Bệnh viện Từ Dũ thực hiện, Giảm tỷ lệ tử vong do bệnh uốn ván của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Âm ngữ trị liệu phục hồi giao tiếp sau đột quỵ của Bệnh viện An Bình, Can thiệp dị dạng mạch máu bằng phương pháp tiêm cồn của Bệnh viện nhân dân Gia Định...

Tuệ Diễm