Đột quỵ xảy ra do tắc nghẽn mạch máu hoặc vỡ mạch máu não khiến nguồn cung cấp máu lên não bị gián đoạn hoặc suy giảm. Não bị thiếu oxy, dinh dưỡng, các tế bào bắt đầu chết chỉ trong vòng vài phút, để lại di chứng tàn tật, tử vong.

Khi nhiệt độ giảm, cơ thể tăng tiết catecholamine nhằm co các mạch máu ngoại vi tại bộ phận xa tim như chân tay để giữ nhiệt, làm ấm cơ thể, phòng mất nước. Điều này làm tăng trương lực mạch máu, dẫn đến tăng huyết áp, tăng nguy cơ chảy máu não, gây xuất huyết não. Hiện tượng co mạch do thời tiết lạnh cũng làm tăng độ nhớt máu, sản xuất hồng cầu, tiểu cầu nhằm thúc đẩy sự trao đổi chất, dẫn đến hình thành cục máu đông. Từ đó, tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu, nhồi máu não, đột quỵ.

Bác sĩ Trần Thị Trà Phương, khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết ăn uống cân bằng, lành mạnh có thể giúp giảm huyết áp, nguy cơ đột quỵ. Với người từng mắc bệnh, chế độ ăn khoa học góp phần rút ngắn thời gian hồi phục, tăng cường chức năng não.

Ưu tiên bổ sung chất xơ từ trái cây tươi, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt giúp giảm lượng cholesterol, chất béo bão hòa, natri nạp vào cơ thể. Vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa, chất xơ trong thực phẩm này cao có tác dụng bảo vệ tim mạch, giảm huyết áp, nguy cơ hình thành cục máu đông. Chế độ ăn này còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe như hỗ trợ duy trì cân nặng hợp lý, cân bằng lượng đường trong máu... nhờ đó giảm nguy cơ mắc bệnh rối loạn chuyển hóa, tim mạch, đột quỵ.

Theo bác sĩ Trà Phương, người lớn khỏe mạnh nên ăn khoảng 400 g rau xanh và trái cây mỗi ngày để đủ chất xơ, nên kết hợp các loại rau củ, trái cây nhiều màu sắc với nhau như đỏ, cam, vàng, xanh, tím. Rau quả sống và nấu chín có lượng chất xơ tương đương nhưng hàm lượng vitamin khác nhau, vitamin C có thể bị phân hủy khi đun nóng.

Ưu tiên các loại protein nạc lành mạnh như cá tươi, thịt nạc, thịt gia cầm, sữa, sữa chua, phô mai ít chất béo, trứng, các loại đậu... cung cấp axit amin cần thiết, cải thiện sức khỏe tim mạch, hỗ trợ tiêu hóa, duy trì cân nặng hợp lý.

Tăng cường thực phẩm giàu omega-3 trong cá (cá hồi, cá thu, các mòi, cá trích, hàu, trai), hạt lanh... có tác dụng tăng mức cholesterol tốt, ngăn ngừa hình thành cục máu đông và hạ huyết áp. Mỗi người nên ăn hai lần cá mỗi tuần với số lượng phù hợp theo tư vấn của bác sĩ.

Uống đủ nước, khoảng hai lít nước mỗi ngày, giúp cơ thể duy trì tính linh hoạt của mạch máu, vận chuyển tốt các chất dinh dưỡng đi nuôi dưỡng tế bào. Mất nước khiến máu đặc lại, cản trở lưu thông máu lên não, cơ thể giữ natri gây tăng huyết áp, tăng nguy cơ đột quỵ do tổn thương mạch máu. Tuy nhiên, uống quá nhiều nước cũng không tốt, nhất là ở người mắc bệnh tim, thận. Uống nước trong khi có triệu chứng đột quỵ sẽ gây nghẹn.

Cắt giảm muối để phòng tránh tăng huyết áp. Thay vì thêm muối, mọi người có thể sử dụng các loại thảo mộc, gia vị khác để tăng hương vị mà không ảnh hưởng đến sức khỏe. Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến cáo người trưởng thành nên tiêu thụ dưới 5 g muối (tương đương một thìa cà phê) mỗi ngày, ưu tiên sử dụng muối ăn có bổ sung iốt.

Hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa và cholesterol như thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn hoặc chiên rán nhiều dầu mỡ... Thói quen này hỗ trợ giảm cholesterol lắng đọng trong động mạch, hạn chế nguy cơ tắc nghẽn hoặc tổn thương mạch máu.

Cắt giảm thực phẩm nhiều đường tránh nguy cơ béo phì, ổn định lượng đường trong máu. Nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ có thể cao hơn nếu tiêu thụ nhiều calo từ đường. Mọi người nên hạn chế thực phẩm có đường như nước ngọt, nước ép trái cây đóng hộp, bánh kẹo, mứt. Không nên thêm quá nhiều đường vào nước ép trái cây, rau củ hoặc sinh tố. Thức uống giàu canxi, kali như sữa hạt, sữa tách béo ít đường hoặc không đường hỗ trợ kiểm soát huyết áp, phòng ngừa tái đột quỵ.

Không lạm dụng bia rượu, cà phê vì dùng quá nhiều làm tăng mỡ máu. Caffein trong cà phê khiến người bệnh dễ căng thẳng, lo lắng, rối loạn giấc ngủ, cản trở quá trình hồi phục sau đột quỵ.

Ngoài ăn uống lành mạnh, bác sĩ Phương lưu ý mọi người vận động thể dục thể thao thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, duy trì cân nặng hợp lý để tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm nguy cơ đột quỵ vào mùa lạnh. Những bài tập nhẹ nhàng như yoga, thiền, tập thở... cũng kiểm soát căng thẳng, ổn định huyết áp. Đi khám tổng quát, tầm soát đột quỵ định kỳ để chủ động phát hiện sớm các yếu tố bất thường, bảo vệ sức khỏe.

Trịnh Mai