Hàng trăm loại bệnh ở hệ thần kinh ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, hàng năm, trên thế giới có 15 triệu người bị đột quỵ. Trong số này, 5 triệu người tử vong và 5 triệu người khác bị thương tật vĩnh viễn. Khoảng 50 triệu người trên thế giới mắc bệnh động kinh. Khoảng 50% người trưởng thành gặp tình trạng đau nửa đầu ít nhất một lần trong năm. Các bệnh lý thần kinh nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng đến não bộ, trí nhớ, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

PGS.TS.BS Nguyễn Văn Liệu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết, có rất nhiều triệu chứng khác nhau cho thấy hệ thống thần kinh đang diễn biến bất thường. Các dấu hiệu thường gặp như đau và yếu cơ; đau đầu thường xuyên; mờ mắt; co giật; suy giảm nhận thức; tê bì tay chân, khó vận động; nói lắp; trí nhớ bị ảnh hưởng...

Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến các bệnh lý thần kinh như bệnh đái tháo đường, hóa trị, tuổi tác, rối loạn tự miễn...

Bệnh đái tháo đường

Nhiều người mắc bệnh đái tháo đường và gặp biến chứng ảnh hưởng đến thần kinh ngoại biên. Tình trạng rối loạn đường huyết mức độ nặng ảnh hưởng đến hoạt động của các dây thần kinh, cụ thể khiến đặc tính dẫn truyền của dây thần kinh bị chậm lại hoặc thay đổi. Do đó, các xung điện đến những dây thần kinh này không hoạt động được như bình thường.

Hóa trị

Bệnh nhân ung thư có thể bị bệnh thần kinh ngoại vi (hệ thống thần kinh nằm ngoài não và tủy sống) do hóa trị liệu. Các triệu chứng có thể bao gồm đau dữ dội, suy giảm cử động, thay đổi nhịp tim và huyết áp, các vấn đề về thăng bằng, khó thở, tê liệt và thậm chí suy nội tạng. PGS.TS.BS Nguyễn Văn Liệu dẫn nghiên cứu cho thấy, có tới 68% người trải qua hóa trị liệu bị rối loạn hệ thần kinh ngoại vi trong tháng đầu tiên. Tỷ lệ này giảm xuống còn 30% sau 6 tháng.

Tuổi tác

Tỷ lệ mắc bệnh thường tỷ lệ thuận với số tuổi. Người càng lớn tuổi, nguy cơ mắc phải các bệnh hệ thần kinh càng cao. PGS.TS.BS Nguyễn Văn Liệu cho biết, người từ 55 tuổi trở lên dễ mắc một số dạng bệnh đa dây thần kinh hơn.

HIV/AIDS

Những bệnh nhân đang điều trị HIV/AIDS có thể phát triển thành bệnh do tác động của virus và các loại thuốc điều trị. Triệu chứng thường gặp bao gồm bỏng rát, ngứa ran, mất cảm giác ở bàn chân và bàn tay...

Rối loạn tự miễn

Các bệnh lý liên quan đến rối loạn tự miễn là yếu tố nguy cơ của rối loạn thần kinh. Trong đó, phổ biến hơn cả là chứng bệnh viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, viêm mạch, sarcoidosis, bệnh celiac, hội chứng sjogren, hội chứng guillain-Barré.

Chấn thương và các bệnh lý xương khớp

Đôi khi, các chấn thương do chơi thể thao có thể làm hỏng hoặc gây áp lực lên các dây thần kinh, làm gián đoạn chức năng của chúng và gây ra những bất thường ở hệ thống thần kinh. Ví dụ, nếu bạn bị chấn thương ở cột sống, các dây thần kinh ngoại vi hoặc tủy sống sẽ bị ảnh hưởng.

Một số bệnh lý xảy ra do đặc thù công việc cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh. Chẳng hạn, hội chứng ống cổ tay phát sinh do áp lực lặp đi lặp lại lên dây thần kinh và gân ở bàn tay có thể gây ngứa ran hoặc tê ở lòng bàn tay và dọc theo các ngón tay. Tình trạng này thường ảnh hưởng đến những người trong độ tuổi 40-60, phổ biến ở phụ nữ hơn nam giới.

Nhiễm trùng

Các bệnh truyền nhiễm như zona thần kinh cũng có khả năng dẫn đến các rối loạn ở hệ thần kinh. Nguy cơ phát triển chứng đau dây thần kinh sau zona tăng lên theo tuổi. Với Lyme (căn bệnh do vi khuẩn Borrelia burgdorferi gây ra), một số bệnh nhân phát triển các triệu chứng thần kinh, nhất là bệnh thần kinh liên quan đến khuôn mặt.

Thiếu hụt vitamin, suy dinh dưỡng và lạm dụng rượu

Khi bị thiếu chất dinh dưỡng, các dây thần kinh có thể ngừng hoạt động hoặc hoạt động không như bình thường. Lý do khiến tình trạng này xảy ra là do chế độ ăn uống không cân bằng (quá nhiều vi chất này nhưng thiếu hụt vi chất khác); cơ thể bị bệnh hoặc rối loạn chức năng hấp thụ khiến chất dinh dưỡng không được hấp thu trọn vẹn; lạm dụng rượu bia...

Sự thiếu hụt vitamin B12 thường gặp ở người trên 60 tuổi, có liên quan đến bệnh lý thần kinh. Nguyên nhân là khi không được cung cấp đủ vitamin B12, các vỏ myelin bao quanh và bảo vệ dây thần kinh sẽ bị tổn thương nặng nề.

Độc tố

Các độc tố có trong thực phẩm cũng có thể dẫn đến bệnh thần kinh. PGS.TS.BS Nguyễn Văn Liệu cho biết, một số người ăn nhiều hải sản vì nghĩ chúng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, họ không biết có những loại hải sản chứa rất nhiều thủy ngân - tác nhân có thể gây một số bệnh.

Di truyền

Một vài dạng bệnh lý thần kinh có khả năng di truyền từ cha mẹ sang con cái. Bệnh được chẩn đoán thông qua xét nghiệm gen, ghi điện cơ và sinh thiết dây thần kinh hoặc cơ.

Nguyên nhân vô căn

Trong số các bệnh nhân, có một số trường hợp không xác định được nguyên nhân gây bệnh. Tình trạng này được gọi là bệnh thần kinh ngoại vi vô căn, thường gặp nhất ở những người trên 60 tuổi.

Ngọc An