Theo BS.CKI Cao Tuấn Anh - bác sĩ Trung tâm Hỗ trợ sinh sản BVĐK Tâm Anh Hà Nội, vô sinh do rất nhiều nguyên nhân gây ra, có thể do người vợ, do người chồng, hoặc do cả hai.
Nguyên nhân vô sinh nam:
- Rối loạn chức năng sinh dục: Xuất tinh ngược dòng, rối loạn cương dương,...
- Rối loạn nội tiết: Suy tuyến yên, rối loạn chức năng hạ đồi,...
- Bất thường cấu trúc giải phẫu dẫn đến tắc nghẽn ống dẫn tinh, thắt ống dẫn tinh,...
- Bất thường sinh tinh: tinh hoàn không sản xuất được tinh trùng, giãn tĩnh mạch thừng tinh, viêm tinh hoàn do quai bị, tinh hoàn lạc chỗ, bất thường gen sinh tinh,...
- Bất thường khả năng di động của tinh trùng: Tinh trùng không có đuôi, có kháng thể kháng tinh trùng,...
- Ngoài ra nhiều yếu tố ảnh hưởng chất lượng tinh trùng và khả năng sinh tinh như: thuốc lá, rượu bia, stress,...
Bác sĩ CKI Cao Tuấn Anh (ngoài cùng bên trái) đang hội chẩn cùng đồng sự tại IVF Tâm Anh. Ảnh: Quỳnh Châu
Nguyên nhân vô sinh nữ bao gồm:
- Rối loạn phóng noãn: suy tuyến yên, cường prolactin, suy buồng trứng, hội chứng buồng trứng đa nang,...
- Tắc ống dẫn trứng
- Lạc nội mạc tử cung
- U xơ tử cung
- Tử cung dị dạng, dính buồng tử cung
Ngoài ra, có nhiều nguyên nhân khác như: bệnh lý tuyến giáp, béo phì, bệnh lý lây truyền qua đường tình dục,... và nhiều trường hợp vô sinh chưa rõ nguyên nhân.
Bác sĩ Cao Tuấn Anh cho biết bên cạnh đó còn có những yếu tố gây nguy cơ vô sinh bao gồm:
-Tuổi tác: Tuổi ảnh hưởng đáng kể đến khả năng có con của người phụ nữ. Tất cả phụ nữ sinh ra đã có một số lượng trứng giới hạn. Càng lớn tuổi, số lượng và chất lượng trứng càng giảm dần theo thời gian. Cơ hội có thai cao nhất của phụ nữ là trong khoảng 20 tuổi cho đến đầu những năm 30.
Theo các nghiên cứu khảo sát tỷ lệ mang thai ở phụ nữ (đã loại bỏ yếu tố vô sinh nam) cho thấy rằng tỷ lệ có thai liên quan với tuổi tác của người phụ nữ. Đối với phụ nữ < 30 tuổi, tỷ lệ có thai khoảng 70-75% nhưng tỷ lệ này giảm còn 60% ở phụ nữ 30-35 tuổi và chỉ còn 50% ở phụ nữ >36 tuổi. Các nghiên cứu khác ở những cặp vợ chồng vô sinh cho thấy rằng tỷ lệ vô sinh ở phụ nữ <30 tuổi là 10%, ở phụ nữ 30-35 tuổi là 15%, ở phụ nữ 35-40 tuooit là 30% và tỷ lệ này tăng lên 60% ở phụ nữ > 40 tuổi.
Riêng với nam giới, tuổi nam giới có thể ảnh hưởng đến khả năng làm cho người phụ nữ có thai và có thể làm tăng nguy cơ biến chứng. Khi người nam lớn tuổi, chất lượng tinh trùng của họ giảm và tinh trùng có tỉ lệ phân mảnh ADN tinh trùng hoặc tổn thương ADN cao hơn. Cũng có mối liên quan giữa tuổi nam giới và tần suất con dị tật bẩm sinh và bất thường di truyền.
Nam giới trên 40 tuổi có nguy cơ cao hơn sinh con bất thường di truyền, đây cũng là nguyên nhân khiến người phụ nữ dễ bị sẩy thai. Một số nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh tự kỷ và tâm thần phân liệt cao hơn ở những đứa trẻ có cha hơn 40 tuổi. Theo đó, chất lượng tinh trùng của nam giới giảm theo tuổi.
- Cân nặng: Theo nghiên cứu của tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc thừa cân ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ. Nam giới thừa cân có nguy cơ có số lượng tinh trùng thấp và giảm khả năng hoạt động của tinh trùng hoặc bị một số triệu chứng rối loạn cương. Với nữ giới, thừa cân hoặc thiếu cân có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai và có một đứa con khỏe mạnh. Tuy nhiên, chỉ 30% phụ nữ biết được rằng béo phì có thể làm giảm khả năng sinh sản.
- Thuốc lá: Nam giới hút thuốc có thể mất nhiều thời gian hơn để vợ thụ thai so với những người không hút thuốc, và dễ gặp các vấn đề về vô sinh hơn. Thực tế, nguy cơ vô sinh ở những người hút thuốc lá cao hơn gấp hai lần những người không hút thuốc.
Những người nam hút thuốc có số lượng tinh trùng và khả năng di động của tinh trùng thấp hơn, cũng như bất thường hình dạng và chức năng tinh trùng tăng. Nếu bạn hút thuốc, bạn cũng làm cho bạn đời của bạn tiếp xúc với khói thuốc lá và bị các tác hại của việc hút thuốc lá thụ động, điều này cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người bạn đời.
Với nữ giới, các nghiên cứu cho thấy hút thuốc lá có hại cho buồng trứng, với mức độ phá hủy phụ thuộc vào thời gian hút thuốc. Nicotine và các chất hóa học khác trong thuốc lá ảnh hưởng đến khả năng cơ thể sản xuất estrogen, một hormone kiểm soát rụng trứng, và làm cho trứng dễ bị bất thường di truyền hơn.
Những người nữ hút thuốc lá cần gần gấp hai lần số chu kỳ làm thụ tinh trong ống nghiệm (TTTON) so với những người không hút thuốc. Họ cũng cần liều gonadotropin cao hơn để kích thích buồng trứng, có tỉ lệ làm tổ thấp hơn và thất bại thụ tinh nhiều hơn so với người không hút thuốc. Khả năng sảy thai cũng tăng.
Khám vô sinh càng sớm khả năng chữa trị thành công càng cao. Ảnh: BVĐK Tâm Anh
- Rượu bia: Uống rượu đã được chứng minh làm giảm khả năng sinh sản của phụ nữ. Một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Harvard trên những cặp vợ chồng điều trị thụ tinh ống nghiệm cho thấy rằng phụ nữ uống hơn sáu đơn vị rượu một tuần sẽ bị giảm khả năng thụ thai là 18%.
Nam giới uống hơn 2 ly rượu một ngày có thể ảnh hưởng đến nồng độ testosterone, thể tích tinh dịch, số lượng và chất lượng tinh trùng. Một nghiên cứu cho thấy mối liên quan có ý nghĩa giữa uống rượu và thể tích tinh dịch –càng uống nhiều, thể tích tinh dịch càng ít.
- Thời điểm: Phụ nữ chỉ có thể thụ thai vào một số ngày nhất định trong tháng. Thời điểm tốt nhất để thụ thai là quanh cửa sổ thụ thai của chu kỳ kinh nguyệt – trong khoảng 6 ngày với ngày cuối cùng là ngày rụng trứng. Tuy nhiên, hãy cố gắng đừng tự tạo căng thẳng cho bản thân bằng cách "lên lịch" quan hệ vào một ngày cụ thể vì việc dự đoán thời điểm rụng trứng là một việc khó khăn.
Các yếu tố khác: Nam giới mặc quần lót chật, tinh hoàn tiếp xúc với nhiệt độ quá nhiều, các chấn thương khi chơi thể thao... có thể gây vô sinh. Nữ giới với hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung có thể gây ra hội chứng tương tự. Ngoài ra, các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), như chlamydia và lậu, có thể gây nên tình trạng vô sinh ở cả nam và nữ giới.
Anh Ngọc