Việt Nam nằm trong "vùng sỏi thế giới" với tỷ lệ mắc sỏi, trong đó có sỏi mật cao. Bác sĩ, Tiến sĩ Vũ Trường Khanh (Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật - Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) cho biết, hiện nay vẫn chưa rõ nguyên nhân gây sỏi mật nhưng các yếu tố nguy cơ như tuổi tác, lối sống làm tăng khả năng mắc bệnh. Sỏi mật có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, giới tính nhưng thường gặp nhất là người lớn tuổi (từ 60 trở lên). Bởi khi tuổi càng cao, các cơ quan như gan hoạt động kém hiệu quả hơn lúc trẻ, ảnh hưởng đến chức năng của túi mật. Gia tăng quá mức cholesterol trong túi mật ở bậc cao niên còn do lối sống thiếu vận động, béo phì, ăn nhiều chất béo, bệnh tim mạch, tiểu đường, mắc các bệnh lý liên quan đến đường mật....
Tình trạng lắng đọng sắc tố mật hình thành nên bùn mật hoặc viên sỏi trong lòng đường mật, gây ứ trệ và tắc nghẽn sự lưu thông mật. Trong đó, sỏi ống mật chủ chiếm khoảng 50-60% ca sỏi mật, nhiều trường hợp sỏi ống mật chủ là do các sỏi hình thành trong túi mật rơi xuống. Sỏi mật thường lành tính, diễn tiến âm thầm, không bộc lộ triệu chứng nhưng nếu biến chứng sẽ nguy hiểm.
Tiến sĩ Khanh chia sẻ bệnh sỏi mật được phát hiện qua chẩn đoán hình ảnh và một số xét nghiệm lâm sàng. Người bệnh nếu thấy đau bụng vùng gan, sốt, buồn nôn, có dấu hiệu vàng da... cần đến các bệnh viện để được thăm khám sớm. Nếu chủ quan, người bệnh có thể gặp biến chứng nguy hiểm khiến việc điều trị phức tạp, có nguy cơ tử vong cao, nhất là ở người lớn tuổi. Sỏi ống mật chủ không được điều trị kịp thời gây viêm túi mật, rò dịch mật gây viêm phúc mạc, viêm tụy cấp do sỏi, nhiễm trùng máu, sốc nhiễm trùng đường mật...
Vừa qua, bà Nguyễn Thi (96 tuổi, Hà Nội) được người nhà đưa đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh thăm khám với triệu chứng mệt mỏi, kèm đau bụng vùng thượng vị). Bác sĩ phát hiện bà có nhiều sỏi tại ống mật chủ, sỏi trong gan, sỏi túi mật và có biến chứng viêm đường mật. Lòng túi mật có nhiều sỏi thành đám, kích thước khoảng 9-15 mm, ống mật chủ giãn 18 mm.
Sau điều trị, sỏi mật vẫn có khả năng tái phát sau khoảng 3-5 năm. Như trường hợp của bà Lê Thị Quế (66 tuổi, Nam Định) xuất hiện rõ hội chứng nhiễm trùng với sốt rét 38 độ C, môi khô, lưỡi bẩn; mắt vàng, đau bụng từng cơn... được nội soi gắp sỏi ống mật chủ hai lần vào năm 2016 và 2020, mổ cắt túi mật năm 2019. Gần đây, bà cũng được phát hiện thấy đường mật trong và ngoài gan bị giãn do sỏi ống mật chủ đoạn thấp. Đường kính chỗ giãn lớn nhất khoảng 13 mm. Vị trí đổ vào tá tràng bị hẹp và viêm.
Tiến sĩ Vũ Trường Khanh (ở giữa) và cộng sự tán sỏi mật nội soi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Nội soi lấy sỏi mật
Bác sĩ, Tiến sĩ Vũ Trường Khanh (Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật - Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) cho biết, người cao tuổi thường có bệnh kèm theo như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh phế quản mạn tính... Nếu bậc cao niên bị sỏi ống mật chủ rất dễ gây nhiễm trùng nặng dẫn tới nhiễm khuẩn huyết và suy các tạng dẫn tới giảm tiểu cầu, giảm khả năng đông máu. Đây là những yếu tố bất lợi cho phẫu thuật điều trị bệnh. Phương pháp nội soi lấy sỏi được nhiều bác sĩ áp dụng nhằm tránh phẫu thuật, hạn chế nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe sau điều trị.
Do thể lực kém, sa sút trí tuệ kèm nhiều bệnh nền, bà Nguyễn Thi được bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh lấy toàn bộ sỏi ống mật chủ bằng phương pháp nội soi mật tụy ngược dòng, đồng thời bơm rửa đường mật và đặt hai stent mật ruột giúp lưu thông dịch mật, tránh nguy cơ nhiễm trùng đường mật tái phát. Một ngày sau thủ thuật, bà Thi giảm đáng kể triệu chứng đau bụng, có thể ăn nhẹ trở lại, tình trạng nhiễm trùng được kiểm soát và ra viện vào ngày thứ hai.
Với bệnh nhân Quế, do cao tuổi, tiền sử cắt túi mật do sỏi và nhiễm trùng nặng, chỉ số bạch cầu tăng, men gan cao... bác sĩ cũng thực hiện phương pháp này. Sau thủ thuật 3 ngày, bà hết vàng da và củng mạc mắt, hết sốt và tỉnh táo trò chuyện. Các xét nghiệm cũng cho thấy, mức độ viêm giảm rõ rệt.
Tiến sĩ Khanh cho biết, nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) giúp điều trị sỏi mật cho người lớn tuổi, nhiều bệnh nền, ít xâm lấn kể cả trường hợp nhiễm trùng đường mật nặng. Người bệnh không có sẹo mổ trên bụng, không phải mang dây dẫn lưu dịch sau thực hiện thủ thuật, được ăn lại sớm, nhanh hồi phục hơn. Kỹ thuật này có thể thay thế được hầu hết các phẫu thuật ở bệnh nhân có sỏi ống mật chủ, giảm đáng kể thời gian và chi phí điều trị.
Lục Bảo