Dị ứng thực phẩm xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với một loại protein trong thực phẩm mà bình thường không gây hại. Theo ThS.BS.CKI Vương Ngọc Thiên Thanh, khoa Nhi, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, trẻ dưới hai tuổi có hệ miễn dịch đang phát triển nên dễ nhạy cảm hơn với các tác nhân từ thực phẩm. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em có tiền sử dị ứng (bao gồm thực phẩm hay hen suyễn, viêm mũi dị ứng, chàm), trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao.

Dưới đây là các loại thực phẩm trong ngày Tết có thể chứa các thành phần gây dị ứng mà trẻ nên hạn chế.

Các loại hạt và bánh mứt

Những thực phẩm này chứa phụ gia thực phẩm, chất tạo màu, chất bảo quản hoặc đường hóa học có thể gây kích ứng niêm mạc và phản ứng viêm. Trẻ không dung nạp gluten không nên ăn các loại bánh, mì, nui, ngũ cốc ăn sáng chứa thành phần lúa mì, lúa mạch, yến mạch...

Hạt dưa, hạt bí, hạt hướng dương, hạt điều, hạt dẻ, đậu phộng, đậu nành... chứa protein có cấu trúc khó bị phân hủy hoàn toàn bởi nhiệt hoặc các enzyme tiêu hóa trong cơ thể người. Do đó, khi vào cơ thể, các protein này có thể được hấp thụ nguyên vẹn hoặc một phần, tiếp xúc với tế bào miễn dịch gây ra phản ứng dị ứng. Một số protein trong hạt có khả năng kháng nhiệt, tức là dù có được nướng hoặc rang qua nhiệt độ cao, chúng vẫn có thể duy trì cấu trúc, tính chất gây dị ứng.

Hải sản

Tôm và cua chứa protein tropomyosin là nguyên nhân gây bệnh phổ biến. Tropomyosin bền vững khi nấu chín và không bị phân hủy bởi enzyme tiêu hóa. Khi ăn hải sản, tropomyosin gắn vào tế bào mast và giải phóng histamin, leukotrien, cytokine dẫn đến dị ứng. Hải sản không tươi hoặc chế biến không kỹ trong dịp Tết còn có thể gây ngộ độc thực phẩm.

Thịt đông, giò, chả

Thịt đông có thể chứa gelatin - loại protein từ da và xương động vật. Chất phụ gia, bột ngọt hoặc hàn the trong giò, chả có khả năng kích thích đường tiêu hóa như nôn, buồn nôn, đau đầu, đau bụng, tiêu chảy. Các loại thực phẩm chế biến sẵn như lạp xưởng, xúc xích chứa chất bảo quản hoặc gia vị nhân tạo gây dị ứng hoặc khó tiêu.

Trái cây

Trái cây như dâu tây, xoài, kiwi, cam, đào, chuối... chứa profilin. Đây là loại protein gây dị ứng chéo với phấn hoa dễ kích thích hệ miễn dịch. Khi tiêu thụ, profilin gây ngứa miệng, sưng môi hoặc nổi mẩn đỏ. Các protein loại khác như PR-10, GRPs, LTPS trong trái cây cũng có nguy cơ dẫn đến dị ứng. Actinidin là một loại enzyme có nhiều trong kiwi có thể tạo ra phản ứng dị ứng. Ngoài ra, chất này còn phá hủy liên kết giữa các tế bào niêm mạc ruột làm các chất lạ khác dễ xâm nhập vào cơ thể.

Các loại bánh kẹo

Bánh có nhân đậu phộng, hạt hoặc sữa là các dị nguyên phổ biến. Sữa và sản phẩm từ sữa trong bánh có thể gây dị ứng cho trẻ không dung nạp lactose hoặc dị ứng protein sữa bò. Kẹo dẻo, kẹo màu chứa chất tạo màu, tạo mùi hoặc gelatin dễ kích thích hệ miễn dịch.

Bánh chưng, bánh tét

Nhân bánh chứa thịt lợn có protein động vật kích thích IgE hoặc tế bào T gây viêm ruột, đau bụng hoặc tiêu chảy.

Nước tương, nước mắm

Hai loại nước chấm này chứa đậu nành và cá. Trẻ bị dị ứng nhẹ ăn vào dễ bị nổi mẩn đỏ, ngứa, sưng, đau bụng, đi ngoài. Nếu tình trạng nặng hơn gây sưng phù mặt, khó thở, đau bụng dữ dội, tiêu chảy kéo dài. Trẻ không được can thiệp dẫn đến sốc phản vệ, có thể tử vong.

Trứng

Ovalbumin là loại protein chính trong lòng trắng trứng, có tính kháng nhiệt (không dễ bị phá vỡ khi nấu), không bị hủy bởi men tiêu hóa trong cơ thể nên cũng thường gây ra phản ứng dị ứng.

Để phòng ngừa tình trạng này ngày Tết, bác sĩ Thanh lưu ý tránh cho trẻ ăn các loại hạt, hải sản hoặc thực phẩm chế biến sẵn nếu có tiền sử bệnh. Trước khi cho trẻ ăn đồ lạ, phụ huynh nên kiểm tra thành phần trên bao bì hoặc cho ăn một lượng nhỏ, theo dõi phản ứng trong 1-2 giờ đầu.

Hạn chế sử dụng đồ chế biến sẵn hoặc chứa chất bảo quản, phụ gia hoặc không rõ nguồn gốc. Bác sĩ Thanh khuyến cáo phụ huynh chuẩn bị thuốc kháng histamin hoặc epinephrine trong dịp Tết. Nếu có biểu hiện như nổi mẩn đỏ, ngứa, khó thở, đau bụng, tiêu chảy, nặng hơn là sốc phản vệ, hãy nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được khám và điều trị.

Đình Lâm