Thời gian gần đây, câu chuyện "đưa Lịch sử thành môn tự chọn ở bậc học THPT" đang thu hút được sự quan tâm và gây tranh luận trái chiều. Mọi người cũng đã nói rất nhiều về môn học này, nên tôi không muốn tranh cãi thêm. Ở đây, tôi muốn tập trung bàn về một khía cạnh khác mà một số ý kiến có đề cập đến, đó là quan điểm cho rằng "kiến thức trong các môn tự nhiên hiện nay mang tính hàn lâm, học xong là quên hết chứ không giúp ích gì cho cuộc sống nếu không theo các chuyên ngành liên quan".
Tôi cho rằng, câu chuyện này cũng như với các môn xã hội, gốc rễ của vấn đề nằm ở cách biên soạn chương trình, cách giảng dạy và thi cử. Có người nói rằng môn Sinh không giúp ích gì cho cuộc sống thường ngày, vì đâu phải ai học xong cũng làm bác sĩ, dược sĩ, nhà khoa học... Tôi xin nêu ra một số vấn đề trong cuộc sống hiện nay có thể giải quyết dễ dàng nếu việc dạy và học môn Sinh được coi trọng và thực hiện một cách đúng nghĩa (học để hiểu chứ không phải học để thuộc, thi lấy điểm xong rồi thôi):
Ngày nay, chị em phụ nữ đua nhau đi phẫu thuật thẩm mỹ trong các spa, tiệm tóc, tiệm móng, bất kể là loại thủ thuật nào, không cần biết có nguy hiểm đến tính mạng hay không, người thực hiện có trình độ, có được cấp phép hay không? Nhẹ hơn thì còn có tình trạng lạm dụng kem trộn, bôi bất kỳ thứ gì lên mặt, miễn là nghe quảng cáo làm trắng da; hay uống bất kỳ thứ gì miễn là nghe quảng cáo làm giảm cân.
Cánh đàn ông lại nhậu nhẹt tối ngày, nói tới là lại bảo đó là văn hóa, truyền thống, hay ngụy biện là do công việc làm ăn. Rồi tai nạn, ngộ độc thì lại bảo sống chết có số. Trẻ vị thành niên lại hoàn toàn mù tịt về giới tính, sức khỏe sinh sản, dẫn tới quan hệ không an toàn, mắc các bệnh lây qua đường tình dục, nạo phá thai chui... Trẻ em thì nghiện các loại thức ăn nhanh, trà sữa, nước ngọt... cộng với lối sống thiếu khoa học dẫn tới béo phì, trẻ hóa các bệnh rối loại chuyển hóa.
>> 'Học sinh lãng phí thời gian với những bài toán nhiệt lượng, chu kỳ'
Người ta hút thuốc ở bất kỳ chỗ nào, kể cả trong bệnh viện. Nói tới thì lại bao biện hút một mình, đâu ảnh hưởng gì tới ai, hoặc lại kể "quen biết ông X, ông Y nào đó hơn 90 tuổi, hút thuốc mấy chục năm mà vẫn sống khỏe". Một số người hễ có bệnh tật nhưng không bao giờ nghe lời bác sĩ mà đi nghe lang băm, thầy bói, thầy cúng, đắp lá, uống thuốc... Khi bội nhiễm hoặc ngộ độc, biến chứng mới cầu cứu bác sĩ. Nhưng khi bác sĩ không giải quyết nổi hậu quả thì người ta lại quay qua chê bác sĩ dở, làm chết người...
Cũng liên quan tới hai vấn đề trên là việc sơ cấp cứu cho người bị tai nạn, đột quỵ. Thay vì thực hiện các kỹ thuật sơ cấp cứu đúng cách thì nhiều người lại làm theo các cách truyền thống, truyền miệng, phản khoa học, như: hút máu vết rắn cắn, xốc ngược người đuối nước, nhét muỗng vào miệng người động kinh, lấy kim châm ngón tay người đột quỵ, cho người hóc xương uống nước hoặc ăn cơm nguội, bôi kem đánh răng hay các chất khác lên vết bỏng...
Thậm chí, người ta còn tích cực chia sẻ những cách phản khoa học trên lên mạng xã hội, đặc biệt là trong phần bình luận của những bài hướng dẫn sơ cấp cứu đúng cách. Các loại thực phẩm chức năng, mỹ phẩm trôi nổi pha chế tại gia, các công thức "gia truyền ba đời"... luôn lừa được rất nhiều người mặc dù những lời quảng cáo nghe rất vô lý, như chữa dứt được ung thư, tiểu đường, xơ gan...
Việt Nam có lẽ là một trong những điểm nóng của thế giới về tiêu thụ sừng tê giác và các sản phẩm khác có nguồn gốc từ động vật quý hiếm. Dù các bác sĩ ra sức tuyên truyền những sản phẩm này hoàn toàn không có tác dụng chữa bệnh nhưng vẫn không có gì thay đổi trong nhận thức của người dân.
>> Học sinh Việt như những 'giáo sư biết tuốt'
Tất cả những nội dung cụ thể trên, nghe thì có vè không liên quan lắm đến môn Sinh học, nhưng thực tế lại hoàn toàn khác. Chúng có thể không nằm trong chương trình học, nhưng nếu người học có kiến thức cơ bản về chức năng, cách hoạt động của các hệ cơ quan trong cơ thể, thì chúng ta ít nhất cũng có thể tự phân tích các thông tin, phân biệt đúng - sai, hay chít ít cũng biết đặt niềm tin vào đúng chỗ để không tự phá hoại sức khỏe bản thân và người xung quanh.
Nói rộng ra, không chỉ có môn Sinh mà kiến thức cơ bản từ các môn khoa học tự nhiên khác cũng rất quan trọng trong đời sống con người. Bản chất các quy trình chuyển hóa, trao đổi chất trong cơ thể đều là các phản ứng Hóa học, và các phản ứng Hóa học thì đều có nguồn gốc từ các quy luật Vật lý. Xã hội dù phát triển tới đâu, con người vẫn là một sinh vật trong thế giới tự nhiên, không thể chối bỏ nguồn cội của mình, chống lại các quy luật đó.
Tôi hy vọng mọi người sẽ bớt ác cảm, coi thường môn Sinh nói riêng và các môn khoa học tự nhiên nói chung.
>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.