Tiêu chảy là một trong những bệnh rất thường gặp, có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc kết hợp với buồn nôn, nôn, đau bụng, sụt cân... Tùy theo nguyên nhân cấp tính hay mạn tính mà tiêu chảy có thể xảy ra 1-2 ngày hoặc vài tuần.

BS.CKI Hoàng Đình Thành (Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM) cho biết, nguyên nhân tiêu chảy cấp tính có thể do thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm khuẩn như E.coli, Salmonella, Clostridium...; hoặc do người bệnh nhiễm virus như Norovirus, Adenovirus, Rotavirus, Coronavirus 2019... Một số nguyên nhân khác có thể do người bệnh dùng thuốc kháng sinh hoặc không hấp thu chất ngọt nhân tạo gồm sorbitol, erythritol, mannitol... Tiêu chảy cấp tính thường xảy ra ở nhóm người dịch chuyển nhiều, đặc biệt là có sự khác biệt về thức ăn và nguồn nước như vận động viên chuyên nghiệp, khách du lịch...

Tiêu chảy mạn tính thường có liên quan đến các bệnh lý như hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh không dung nạp Gluten (Celiac), bệnh viêm loét đại tràng (IBD)... Một số trường hợp người bệnh nhiễm ký sinh trùng cũng có thể gây tiêu chảy kéo dài.

Bác sĩ Thành chia sẻ thêm, để điều trị tiêu chảy, đầu tiên là phải bù lại lượng nước đã mất. Liệu pháp bù nước bằng đường uống phổ biến và hiệu quả nhất. Nước được bù vào tốt nhất là oresol, hỗn hợp gồm nước, muối và đường theo tỷ lệ một lít nước : một muỗng cà phê muối ăn : 8 muỗng cà phê đường. Người bệnh có thể tự pha theo tỷ lệ hướng dẫn trên với các gói bột pha sẵn. Người bệnh cũng có thể được truyền dịch qua đường tĩnh mạch bù nước điện giải như lactate ringer, natri clorua 0,9%, bicarbonate natri 1,4%...

Các trường hợp đã xác định được nguyên nhân gây tiêu chảy do vi khuẩn gây ra, người bệnh sẽ được chỉ định dùng một số loại kháng sinh để chống nhiễm trùng. Những người bị tiêu chảy do tác dụng phụ của thuốc sẽ được điều chỉnh thuốc. Nếu nguyên nhân gây bệnh do một tình trạng khác nghiêm trọng hơn như viêm ruột, loét đại tràng... thì bác sĩ tiêu hóa sẽ thăm khám để có phác đồ điều trị phù hợp.

Bác sĩ Thành khuyến cáo, hầu hết các trường hợp tiêu chảy là cấp tính nên sẽ rất nhanh khỏi nếu kịp thời bổ sung lượng nước đã mất. Tuy nhiên, nếu bị tiêu chảy quá hai ngày, có triệu chứng mất nước và phân có màu đen hay lẫn máu, kèm sốt cao, nôn mửa... thì người bệnh cần lập tức đến bệnh viện để được hỗ trợ. Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân tiêu chảy, bác sĩ phải xét nghiệm phân tìm sự xuất hiện của vi khuẩn; nội soi đại tràng để đánh giá các yếu tố bất thường nếu có như loét hay xuất huyết và xét nghiệm máu...

Biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy là mất nước và điện giải. Cơ thể bị mất nước nghiêm trọng sẽ làm các cơ quan bị tổn thương. Người bệnh sẽ bị sốc, ngất xỉu hoặc hôn mê. Ở người lớn, biểu hiện mất nước là khát nước, khô miệng, khô da, mắt trũng, tim đập nhanh, đi tiểu ít hoặc không đi tiểu được, nước tiểu sẫm màu, yếu ớt, chóng mặt, choáng váng...

Cách phòng tiêu chảy

Để dự phòng tình trạng tiêu chảy, mọi người nên rửa tay thường xuyên trước và sau khi ăn, khi đi vệ sinh, hắt hơi, xì mũi....; sử dụng sản phẩm diệt khuẩn chứa cồn tối thiểu 60%. Mọi người nên kiểm tra chất lượng thức ăn nạp vào, ăn nóng, thức ăn nấu chín kỹ, gọt vỏ trái cây. Người lớn, trẻ em nên uống nước đóng chai còn nguyên niêm phong, tránh dùng nước máy và đá viên. Ngay cả khi đánh răng hay tắm cũng dùng nước đóng chai để tránh uống phải nước nhiễm khuẩn.

Theo bác sĩ Thành, quan trọng nhất là luôn mang theo thuốc dự phòng. Tìm hiểu kỹ và tránh đến những nơi đang có dịch tiêu chảy cũng là cách giúp ngăn ngừa nguy cơ nhiễm và lan bệnh. Trẻ em trước 32 tuần tuổi có thể dùng vaccine đường uống giúp phòng ngừa tiêu chảy do virus Rota gây ra.

Theo dữ liệu của Our World in Data thuộc Đại học Oxford (Anh), năm 2017 có gần 1,6 triệu người chết do tiêu chảy trên toàn cầu, trong đó 1/3 là trẻ em dưới 5 tuổi. Tỷ lệ tử vong do tiêu chảy cao nhất là ở các nước châu Phi và Nam Á.

Hân Thái