Trả lời:

Dậy thì sớm là tình trạng trẻ xuất hiện các dấu hiệu trưởng thành về mặt thể chất quá sớm, trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Các biểu hiện bao gồm phát triển ngực, dương vật, tinh hoàn, thay đổi giọng nói, mọc lông mu, lông nách, có kinh nguyệt, mộng tinh, mụn...

Trẻ dậy thì sớm thường có chiều cao phát triển nhanh chóng trong giai đoạn ngắn. Tuy nhiên xương của trẻ trưởng thành nhanh hơn khiến ngừng phát triển chiều cao sớm. Do đó, trẻ thường có chiều cao thấp hơn mức chiều cao có thể đạt được.

Dấu hiệu ngực phát triển, lông mọc nhiều, bắt đầu có mùi cơ thể sớm... khiến bé cảm thấy khác biệt với bạn bè xung quanh, dễ bị trêu chọc dẫn đến tự ti, khó hòa nhập, ảnh hưởng đến tâm lý.

Hàm lượng hormone kích thích dậy thì gia tăng nhanh chóng khiến cơ thể mất cân bằng hormone. Do đó, tính cách bé dễ thay đổi theo chiều hướng tiêu cực như dễ nóng giận, lo lắng, căng thẳng, trầm cảm, giảm tập trung, ảnh hưởng đến kết quả học tập, chất lượng cuộc sống.

Dậy thì sớm khiến cơ thể trẻ trông trưởng thành hơn so với bạn bè. Chúng có xu hướng quan hệ tình dục sớm hơn, trước khi có thể chịu trách nhiệm với hành động của mình.

Hàm lượng hormone testosterone tăng cao ở bé trai khiến não kích thích, dễ có hành vi nóng nảy, bốc đồng, dùng thử các chất gây nghiện như thuốc lá, rượu bia...

Bé gái dậy thì sớm có nguy cơ ung thư vú cao hơn bình thường do số lượng tế bào vú không biệt hóa tăng nhanh, nội tiết tố thay đổi đáng kể, hormone estrogen tăng làm tăng sinh tế bào, nguy cơ xảy ra các đột biến có hại trong quá trình sao chép DNA. Trẻ dậy thì ở độ tuổi lên 10 có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn khoảng 20% so với những trẻ dậy thì từ 11 đến 12 tuổi.

Trường hợp con bạn có thể là dấu hiệu của dậy thì sớm. Bạn nên đưa trẻ đến khoa Nhi khám. Bác sĩ hỏi thêm về tiền sử bệnh, chế độ dinh dưỡng, cho bé thực hiện một số xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone như hormone tạo hoàng thể (LH), hormone kích thích nang trứng (FSH), hormone giới tính (estrogen hoặc testosterone), hormone kích thích sinh dục (GnRH) và hormone tuyến giáp. Chụp X-quang, siêu âm, chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể được chỉ định thực hiện thêm để chẩn đoán dậy thì sớm.

Khi xác định bé dậy thì sớm, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ, bác sĩ chọn phương pháp điều trị phù hợp. Một số trường hợp trẻ có thể được dùng liệu pháp hormone giải phóng gonadotropin tổng hợp nhằm ức chế tuyến yên giải phóng hormone này. Nhờ đó quá trình dậy thì sớm ở trẻ có thể ngừng lại.

Để phòng ngừa dậy thì sớm, trẻ nên có chế độ dinh dưỡng và vận động khoa học. Phụ huynh không cho con tiếp xúc với sản phẩm có chứa estrogen và testosterone hay các chất có thể gây rối loạn nội tiết (mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc theo toa cho người lớn). Gia đình tránh cho bé ăn thực phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, chứa chất tăng trưởng.

Bé ăn uống lành mạnh, bổ sung đủ 4 nhóm dinh dưỡng gồm chất đạm, chất béo, bột đường, vitamin và khoáng chất; kiểm soát cân nặng phù hợp với độ tuổi.

ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng
Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM