Tôi là F0 khỏi bệnh 3 tháng nay nhưng kinh nguyệt không đều, có máu nâu đen, cục máu đông, kéo dài hơn 7 ngày, người mệt mỏi. Không biết đây có phải đây triệu chứng hậu Covid-19 hay không? Tôi có cần đi khám bệnh? (Minh Ngà, 32 tuổi, Long An).
Trả lời:
Chu kỳ kinh nguyệt được điều hòa bởi sự tương tác phức tạp giữa các mô, hormone, hệ thống các cơ quan khác nhau trong cơ thể. Do đó, chu kỳ kinh nguyệt rất nhạy cảm với các yếu tố nội sinh, ngoại sinh, bao gồm cả nhiễm trùng, thay đổi lối sống.
Hai năm sau đại dịch Covid-19 toàn cầu do SARS-CoV-2 gây ra, ngày càng có nhiều mối quan tâm tìm hiểu các hội chứng hậu Covid-19. Các bằng chứng cho thấy nhiễm SARS-CoV- 2, hoặc căng thẳng tâm lý liên quan đến đại dịch có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu khoa học khẳng định Covid-19 ảnh hưởng đến chu kỳ kinh, gây ra rối loạn kinh nguyệt. Nguyên nhân rối loạn kinh nguyệt có thể do bạn quá căng thẳng, lo lắng trong thời gian nhiễm bệnh, hoặc do rối loạn nội tiết thường gặp trong giai đoạn dậy thì, giai đoạn tiền mãn kinh.
Taraneh Shirazian, giám đốc của Tổ chức Sức khỏe Phụ nữ Toàn cầu (Global Women’s Health) đồng thời là trợ lý giáo sư Sản khoa và Phụ khoa tại Đại học Y khoa New York cho biết, khi nhiễm Covid-19, trục hạ đồi tuyến yên (HPA) - thành phần trung tâm của đáp ứng đối với căng thẳng của cơ thể phụ nữ sẽ bị ảnh hưởng. Khi chị em gặp căng thẳng, trục HPA kích thích giải phóng cortisol (thành phần hormone quan trọng giúp cơ thể kiểm soát tình trạng căng thẳng, sợ hãi) giúp cơ thể sẵn sàng đáp ứng (chiến đấu hoặc chạy trốn khỏi mối đe dọa). Nếu chị em gặp tình trạng căng thẳng liên tục, nồng độ cortisol tăng lên có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Ngoài ra, nếu stress kéo dài, hệ thống phản ứng với căng thẳng của cơ thể có thể bị kiệt sức, trục HPA có thể bị ức chế, thúc đẩy tuyến yên sản xuất các hormone kích thích nang trứng và hoàng thể hóa (FSH và LH). Sau đó suy giảm nhanh chóng sự sản xuất progesterone và estrogen của buồng trứng.
Khi trục hạ đồi tuyến yên (HPA) bị ức chế hoàn toàn, phụ nữ có thể bị vô kinh, không có kinh. Nếu sự kìm hãm đó chỉ là một phần, phụ nữ có thể bị rối loạn kinh nguyệt, kinh nguyệt không đều hoặc ra máu vài tuần một lần.
Rối loạn kinh nguyệt có nhiều nguyên nhân: rối loạn nội tiết (thường ở tuổi dậy thì hoặc tuổi tiền mãn kinh), có thể do tổn thương thực thể cơ quan sinh dục nữ như nhân xơ, Polyp, tổn thương niêm mạc tử cung - âm đạo - cổ tử cung hoặc bệnh lý ác tính sinh dục nữ... Do đó, người bị rối loạn kinh nguyệt tiền căn Covid-19 nên đến bệnh viện có đủ chuyên khoa, phụ khoa, nội khoa để phối hợp kiểm tra xác định nguyên nhân và đưa ra phương án điều trị.
Chị em cũng cần chú ý nhiều hơn về chu kỳ kinh nguyệt, nếu có hiện tượng ra huyết âm đạo kéo dài trên 7 ngày hoặc lượng máu kinh nguyệt nhiều, người mệt mỏi xanh xao cần đi khám ngay. Trong những ngày hành kinh tránh làm việc nặng, nếu tập thể dục chỉ nên đi bộ nhẹ nhàng, cần ăn uống, chia nhỏ bữa ăn, hạn chế các món ăn kích thích: cà phê, cồn...
Kinh nguyệt là sự bong tróc có chu kỳ của nội mạc tử cung, đồng thời là biểu hiện chức năng buồng trứng có chu kỳ khi không có thai. Trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường, hầu hết mô sẽ bong tróc trong 1-2 ngày đầu tiên. Lượng máu kinh trong suốt chu kỳ kinh không giống nhau, có những ngày ra huyết rất nhiều, có ngày lại ngược lại. Tuy nhiên, nếu máu đỏ tươi, chảy ồ ạt thì đó là dấu hiệu rong kinh.
Máu đi ra khỏi cơ thể, sẽ biến đổi màu sắc nâu đen. Trường hợp bạn hành kinh có xuất hiện máu nâu đen, cục máu đông cũng là một hiện tượng bình thường. Nguyên nhân gây ra máu đóng cục là do trong những ngày hành kinh, cơ thể sẽ tạo ra nhiều chất chống đông giúp ngăn ngừa máu vón cục. Tuy nhiên, do lượng máu chảy ra quá nhiều nên các chất này không có đủ thời gian để làm việc dẫn đến hiện tượng máu đông.
Tình trạng kinh nguyệt ra máu đông được xem là dấu hiệu nguy hiểm, cần được thận trọng khi tình trạng này diễn ra thường xuyên, có đau bụng, kèm theo một số triệu chứng bất thường khác như: máu kinh có mùi khó chịu; có màu đen một cách khác thường; có lẫn các chất nhầy dai, bết dính, dễ kéo thành sợi,...; lượng máu kinh ra nhiều đến mức phải thay băng vệ sinh sau mỗi hai giờ hoặc là ít hơn.
Ngoài ra, thông thường chu kỳ kinh kéo dài 2-5 ngày, tối đa 7 ngày. Nếu kéo dài trên 7 ngày là bất thường bạn cần đi khám ngay.
Bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi
Giám đốc Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM