Sặc sữa thường gặp ở trẻ dưới hai tuổi, xảy ra khi sữa bị hít vào đường thở thay vì đi vào thực quản, dẫn đến ho, sặc. Một số trường hợp nặng có thể gây tắc nghẽn đường thở, suy hô hấp.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Hữu Hiếu, khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này như sữa mẹ tiết nhiều khiến bé nuốt không kịp hoặc núm vú cao su có lỗ thông quá rộng gây sữa chảy nhiều, cho bé bú không đúng tư thế, bú khi đang khóc, cười, bú quá no. Trẻ sơ sinh non tháng phản xạ bú - nuốt kém, trẻ mắc dị tật vùng hầu họng (sứt môi, hở hàm ếch, rò lỗ khí quản - thực quản), chậm phát triển thần kinh (hội chứng Down, bại não), mắc bệnh tim mạch, gan, phổi... cũng dễ sặc sữa.

Trẻ bị sặc sữa đột ngột ho, sặc sụa, sữa trào ra mũi, miệng, khò khè hoặc thở rít do đường thở bị tắc nghẽn một phần, da môi xanh tím do thiếu oxy. Trường hợp nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời có thể bất tỉnh, ngừng thở.

Khi trẻ có dấu hiệu bị sặc sữa, bác sĩ Hiếu hướng dẫn người chăm sóc cần bình tĩnh xử trí để đảm bảo đường thở của bé không bị tắc nghẽn. Nếu bé vẫn tỉnh, ho và khóc được, nên nghiêng đầu bé sang một bên, để bé tự ho để tống sữa ra ngoài. Lau sạch sữa ở mũi, miệng, tuyệt đối không dùng tay móc họng trẻ. Không bế dựng đứng ngay lập tức khi trẻ còn đang ho sặc do có thể khiến sữa tràn sâu vào phổi.

Nếu trẻ còn tỉnh nhưng không ho được hoặc khó thở, phụ huynh cần xử trí nhanh tại chỗ bằng cách cho bé nằm sấp trên một cánh tay, để đầu hướng xuống dưới, thấp hơn ngực. Tay còn lại dùng lực đủ mạnh vỗ liên tiếp 5 cái vào phần giữa hai bả vai của trẻ theo hướng xuống dưới, ra trước. Sau khi vỗ lưng, dùng cẳng tay còn lại đặt lên lưng trẻ, bàn tay giữ chặt cổ và đầu, ngửa bé lại, giữ đầu thấp hơn cơ thể.

Tiếp tục ấn ngực 5 lần dứt khoát ở vị trí 1/2 xương ức, ngay dưới đường nối giữa hai núm nhũ hoa. Mỗi lần đẩy ngực khoảng một giây, cố gắng tạo áp lực đủ để đẩy sữa ra ngoài. Trường hợp trẻ vẫn chưa có tiến triển tốt, phụ huynh cần phối hợp vỗ lưng - ấn ngực khoảng 6-10 lần hoặc cho đến khi bé có dấu hiệu hồi phục.

Trường hợp trẻ bất tỉnh, phụ huynh quan sát lồng ngực không thấy di động, không kiểm tra được mạch trung tâm (trẻ nhũ nhi bắt mạch khuỷu, mạch bẹn; trẻ lớn hơn kiểm tra mạch cổ hoặc mạch bẹn) cần lập tức gọi hỗ trợ từ người thân, cấp cứu y tế. Phụ huynh thực hiện 30 lần ép tim kết hợp hai lần thổi ngạt (nếu chỉ có một mình) hoặc 15 lần ép tim - hai lần thổi ngạt (nếu có trên hai người cùng cấp cứu) cho trẻ. Liên tục cấp cứu tại chỗ đến khi trẻ hồng trở lại hoặc có nhân viên y tế hỗ trợ.

Để đề phòng ngừa sặc sữa cho trẻ, bác sĩ Hiếu khuyên phụ huynh cần lưu ý các điều sau:

Cho bé bú đúng tư thế, đầu cao hơn thân, tránh để trẻ nằm bú, không nên đùa giỡn trong lúc bé đang bú.

Kiểm soát lượng sữa và tốc độ bú. Nếu trẻ bú bình cần chọn đúng núm vú theo lứa tuổi. Trẻ bú mẹ thì cần điều chỉnh tư thế bắt vú tránh lượng sữa lớn ào ạt khiến trẻ sặc.

Chia nhỏ lượng sữa trong mỗi cữ bú, tránh cho bé bú quá nhanh hoặc quá no.

Vỗ ợ hơi cho trẻ sau khi bú, không nên đặt bé nằm ngủ ngay.

Nếu trẻ bị sặc sữa xảy ra thường xuyên dù đã bú bình đúng cách, núm vú có kích thước phù hợp thì có thể do trào ngược dạ dày thực quản. Lúc này phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn giải pháp kịp thời.

Trịnh Mai