Biến chứng bàn chân do đái tháo đường (DFD) là thuật ngữ y khoa để chỉ tổn thương những dây thần kinh do bệnh đái tháo đường gây ra. Các loại đặc biệt như bệnh nhân thần kinh ngoại biên di truyền Charcot-Marie-Tooth cũng được đưa vào DFD. Bệnh nhân mắc biến chứng bàn chân do đái tháo đường cũng có nhiều khả năng xuất hiện các biến chứng khác liên quan đến đái tháo đường như bệnh thận, bệnh võng mạc, thiếu máu cơ tim và bệnh mạch máu não.

Bác sĩ chuyên khoa II Võ Đôn - Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho biết, người bệnh đái tháo đường dễ mắc các bệnh về chân do tổn thương dây thần kinh ở bàn chân khiến chân không cảm thấy đau và dễ dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng. Biến chứng bàn chân do đái tháo đường (DFD) có tỷ lệ mắc cao hơn ở nam giới và bệnh nhân trên 60 tuổi.

Bác sĩ Võ Đôn chia sẻ thêm, tỷ lệ người mắc biến chứng bàn chân do đái tháo đường hằng năm trên thế giới ước tính khoảng 4-10%, trong số đó có 1-4% bệnh nhân đã bị viêm loét. Nguy cơ suốt đời đối với sự phát triển của loét bàn chân do đái tháo đường dao động 15-25%.

"Biến chứng bàn chân do đái tháo đường (DFD) là biến chứng phổ biến có tính chất đa yếu tố. Việc hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ dễ mắc phải khác nhau của bệnh sẽ giúp ích trong cả việc phòng ngừa và điều trị", bác sĩ Võ Đôn nói thêm.

Nguyên nhân gây bệnh

Biến chứng bàn chân do đái tháo đường bao gồm một số bệnh lý, chủ yếu là bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường và bệnh động mạch ngoại vi dẫn đến loét bàn chân. Loét bàn chân do đái tháo đường cuối cùng có thể dẫn đến cắt cụt chi, nhất là khi nhiễm trùng vết thương hoặc viêm tủy xương.

- Bệnh thần kinh đái tháo đường: là các rối loạn chức năng thần kinh ngoại biên ở người bệnh đái tháo đường, sau khi loại trừ các nguyên nhân có thể gây ra bệnh thần kinh ngoại vi khác.

Khi dây thần kinh bị tổn thương sẽ dẫn đến tê ngoại vi chi dưới, khó cảm nhận được cảm giác ở các ngón, khó chịu, đau nhức hoặc nhiễm trùng trên bàn chân. Rối loạn cảm giác này có thể làm tăng nguy cơ bị lở loét và phồng rộp. Nếu người bệnh không được điều trị nhiễm trùng, các vết loét có thể phát triển thành hoại thư, dẫn đến việc phải cắt cụt chi.

Nguy cơ loét bàn chân do đái tháo đường tăng gấp 7 lần ở những bệnh nhân bị bệnh thần kinh ngoại vi do đái tháo đường. Bác sĩ Võ Đôn cho biết, ước tính có khoảng 45%- 60% tất cả các vết loét ở bệnh nhân đái tháo đường chủ yếu là do bệnh lý thần kinh, trong khi 45% các vết loét là do các yếu tố thần kinh và thiếu máu cục bộ kết hợp.

- Bệnh mạch máu ngoại vi (PAD): PAD làm thay đổi phản ứng bình thường của cơ thể đối với các vết loét ở bàn chân và dẫn đến tình trạng loét chân dai dẳng không lành khi nhu cầu cung cấp máu tăng lên. PAD dẫn đến sự tiến triển của nhiễm trùng, làm tăng sự phá vỡ mô, thiếu oxy, dinh dưỡng và kháng sinh. Tất cả những yếu tố này càng góp phần vào khả năng bị cắt cụt chân.

- Các yếu tố, nguy cơ khác: ít vận động khớp; dị tật bàn chân và có vết loét hoặc từng bị cắt cụt chi trước đó ở cùng một bên hoặc bên cạnh; suy giảm thị lực; lớn tuổi; bệnh thận mãn tính; bệnh đái tháo đường kéo dài và tăng đường huyết không kiểm soát được.

Dấu hiệu biến chứng

Tùy thuộc vào các vấn đề cụ thể mà người bệnh đang gặp phải trong từng thời điểm, các triệu chứng bàn chân của bệnh đái tháo đường có biểu hiện khác nhau. Song những triệu chứng chung phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải thường bao gồm mất cảm giác, cảm giác tê hoặc ngứa ran, xuất hiện vết phồng rộp hoặc các vết thương khác không đau, sự thay đổi màu da và nhiệt độ, vệt đỏ, vết thương có hoặc không có dịch tiết, đau nhói...

Bác sĩ Đôn khuyến cáo, nếu tình trạng nhiễm trùng phát triển, người bệnh cũng có thể gặp phải một số dấu hiệu bao gồm sốt, ớn lạnh, không kiểm soát được lượng đường trong máu, sốc, các chi tấy đỏ... Nếu gặp phải các triệu chứng nhiễm trùng, nhất là ở bàn chân, người bệnh phải đến bệnh viện để được điều trị khẩn cấp.

Các biến chứng bàn chân do đái tháo đường

Cả bệnh đái tháo đường loại I và loại II đều gây tổn thương mạch máu và dây thần kinh ngoại vi, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng, liên tục ở chân và bàn chân như loét chân hoặc vết thương không lành; nhiễm trùng bao gồm nhiễm trùng da, nhiễm trùng xương và áp xe; hoại thư, khi nhiễm trùng gây chết mô biến dạng chân; bàn chân Charcot (Charcot’s foot), làm thay đổi hình dạng của bàn chân do xương bàn chân và ngón chân bị dịch chuyển hoặc gãy; thay đổi thể chất vĩnh viễn do hoại thư; cắt cụt chân...

Bác sĩ Đôn khuyên người mắc bệnh đái tháo đường ở bất cứ thể nào cũng nên đến bệnh viện để được bác sĩ khám định kỳ. Nếu người bệnh xuất hiện các triệu chứng sau thì cần lập tức đến bệnh viện ngay như thay đổi màu da trên bàn chân, sưng ở bàn chân hoặc mắt cá chân, thay đổi nhiệt độ ở bàn chân, vết loét dai dẳng trên bàn chân, đau hoặc ngứa ran ở bàn chân hoặc mắt cá chân, móng chân mọc ngược, bệnh nấm da chân hoặc các bệnh nhiễm trùng nấm khác ở bàn chân, da khô, nứt nẻ ở gót chân, dấu hiệu nhiễm trùng...

Ngọc An