Bệnh trĩ là tình trạng giãn ra của các tĩnh mạch ở hậu môn và trực tràng dưới, tương tự như chứng giãn tĩnh mạch chân. Theo nghiên cứu của Hội Hậu môn trực tràng học Việt Nam, trĩ là bệnh phổ biến nhất trong số các bệnh thuộc về đại trực tràng ở nước ta với tỷ lệ 35-50%.

BS.CKII Nguyễn Quốc Thái, Trưởng khoa Ngoại tổng hợp, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho biết, bệnh trĩ không nguy hiểm nhưng lại gây nhiều phiền toái cho bệnh nhân. Do vậy, hiểu đúng về bệnh trĩ giúp phòng ngừa, điều trị dứt điểm và cải thiện chất lượng sống cho người mắc. Căn bệnh này có thể phát triển bên trong trực tràng (trĩ nội) hoặc dưới da xung quanh hậu môn (trĩ ngoại).

Trĩ nội: là tình trạng búi trĩ xuất hiện từ phía trên đường lược (là đường hình răng cưa, ranh giới giữa lớp trong cùng (biểu mô) của hậu môn và trực tràng. Vì trĩ nội nằm bên trong trực tràng nên ở giai đoạn sớm người mắc không thể nhìn thấy và chỉ phát hiện khi đi tiêu ra máu. Khi trĩ to lên, bệnh nhân đi tiêu sẽ lòi trĩ.

Trĩ ngoại: là tình trạng búi trĩ xuất hiện ở phía dưới đường lược và nằm bên dưới lớp da của hậu môn. Trĩ ngoại có thể nhìn thấy, sờ thấy và thường gây ra tình trạng đau rát, khó chịu nhiều hơn trĩ nội do vùng tổn thương tiếp xúc, cọ xát trực tiếp với các tác nhân bên ngoài như trang phục, ghế ngồi.

Dựa vào sự tiến triển của trĩ nội có thể phân các cấp độ như sau:

- Trĩ độ 1: trĩ ở mức độ nhẹ nhất, búi trĩ vẫn nằm hoàn toàn trong ống hậu môn và chưa bị lòi ra ngoài.

- Trĩ độ 2: búi trĩ lòi ra ngoài khi đi đại tiện, có thể tự chui vào sau đi tiêu.

- Trĩ độ 3: búi trĩ lòi ra ngoài khi đi tiêu và cần phải dùng tay đẩy vào sau khi đi tiêu.

- Trĩ độ 4: là giai đoạn trĩ nặng, búi trĩ thường xuyên sa ra ngoài ngay cả khi người bệnh không đi tiêu như khi ngồi xổm, làm việc nặng hoặc đi lại nhiều. Lúc này, trĩ gây nhiều khó khăn cho việc đại tiện và sinh hoạt.

Yếu tố nguy cơ

Bác sĩ Thái chia sẻ thêm, bệnh trĩ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là ở những người 30-60 tuổi, trong số đó, tỷ lệ phụ nữ mắc trĩ nhiều hơn nam giới (chiếm 61%). Nguyên nhân bị bệnh trĩ có thể xuất phát từ các yếu tố, nguy cơ như:

- Ngồi nhiều, ít vận động, đặc biệt là dân văn phòng

- Uống ít nước

- Uống rượu bia

- Hay ăn đồ cay nóng

- Chế độ ăn thiếu rau xanh và chất xơ

- Mắc bệnh béo phì

- Phụ nữ mang thai

- Táo bón hoặc tiêu chảy mãn tính

- Hay quan hệ tình dục qua đường hậu môn

- Thói quen ngồi bồn cầu lâu hoặc rặn nhiều khi đi đại tiện

- U vùng tiểu khung như u đại trực tràng, u xơ tử cung...

Dấu hiệu

Người bị bệnh trĩ có thể biểu hiện các triệu chứng như sau:

- Búi trĩ sa ra ngoài hậu môn khi đi tiêu, khi trĩ nặng có thể xuất hiện ngoài hậu môn thường xuyên.

- Búi trĩ bị tắc mạch hoặc bị sa nghẹt gây sưng đau.

- Đại tiện bị chảy máu nhưng không đau. Tùy mức độ chảy máu, bệnh nhân có thể chỉ thấy máu thấm giấy vệ sinh hoặc nhỏ giọt, máu bắn thành tia, càng rặn thì càng chảy nhiều máu.

- Thường xuyên bị kích thích hoặc ngứa hậu môn. Triệu chứng này rất dễ nhầm lẫn với triệu chứng bị nhiễm giun kim.

- Khó chịu, đau rát hậu môn tăng dần theo sự tiến triển của búi trĩ.

Biến chứng

Theo bác sĩ Thái, bệnh trĩ có thể diễn ra vào một giai đoạn hoặc kéo dài suốt cuộc đời. Có những người từng bị trĩ mà không biết bản thân mắc bệnh. Hầu hết người bệnh chỉ tới thăm khám khi búi trĩ đã phát triển lớn, gây cọ xát, chảy máu, đau đớn. Song việc điều trị trĩ ở giai đoạn 4 sẽ khó khăn và tốn kém hơn rất nhiều do trĩ lâu ngày đã phát sinh nhiều biến chứng.

Các biến chứng phổ biến nhất của trĩ có thể kể đến như:

- Thiếu máu: thường xuyên chảy máu hậu môn có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, có những trường hợp thiếu máu mãn tính nặng do chảy máu tái diễn, người bệnh hay chóng mặt, mệt mỏi, ảnh hưởng năng suất làm việc...

- Trĩ sa nghẹt: búi trĩ thò ra ngoài hậu môn và không thể thụt vào trong có thể gây tắc các mạch máu. Bệnh nhân thấy búi trĩ sưng to, căng đỏ, không thể dùng tay đẩy vào do rất đau. Tình trạng này có thể dẫn đến biến chứng hoại tử búi trĩ.

- Tắc mạch: cục máu đông rất dễ hình thành trong mạch máu của búi trĩ khi tình trạng máu lưu thông bị ứ trệ. Biến chứng này gây đau và tình trạng nặng sẽ hơn khi có hoại tử.

- Viêm loét, nhiễm trùng: có thể viêm da quanh hậu môn, viêm nhú hoặc viêm khe gây ngứa ngáy, đau rát vùng hậu môn. Nhiễm trùng xảy ra khi có loét hoặc hoại tử búi trĩ, làm vết thương tiếp xúc với phân chứa lượng lớn vi trùng.

Khi nào cần đến bệnh viện?

Hậu môn là "cửa ngõ" cuối cùng của hệ tiêu hóa. Toàn bộ cặn bã từ thức ăn sẽ được cơ thể đào thải qua hậu môn. Nếu "cánh cửa" cuối cùng này bị "chật hẹp", hư hỏng sẽ ảnh hưởng đến quá trình thải phân, gây áp lực lên trực tràng và có thể gây nhiều hệ lụy xấu cho đường tiêu hóa.

Bác sĩ Thái khuyên, người dân nên đến bệnh viện thăm khám ngay khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh trĩ để được tư vấn, hướng dẫn chế độ ăn uống, điều trị theo toa thuốc tại nhà trong trường hợp trĩ nhẹ. Đối với tình trạng trĩ nặng, người bệnh cần phẫu thuật hoặc làm các thủ thuật loại bỏ búi trĩ, đồng thời điều trị bằng thuốc kê đơn tại bệnh viện.

Trong trường hợp biến chứng nặng như gây chảy máu thành tia, hậu môn có biểu hiện hoại tử, hậu môn kích thích đau, rát, khó sinh hoạt, người bệnh phải đến ngay bệnh viện để được bác sĩ can thiệp kịp thời. Người bệnh tuyệt đối không được tiếp tục tự điều trị tại nhà vì có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Phương pháp điều trị

Người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định hoặc lựa chọn phương pháp điều trị bệnh trĩ theo đề xuất của bác sĩ như sau:

Các phương pháp trị thường dùng tại bệnh viện

- Thắt dây cao su: bác sĩ dùng dây cao su để thắt gốc búi trĩ, sau một tuần búi trĩ sẽ khô và rụng khỏi hậu môn. Thủ thuật này chỉ áp dụng cho bệnh trĩ nhẹ.

- Chích xơ: bác sĩ sẽ tiêm hóa chất vào mô trĩ để làm teo búi trĩ.

- Phương pháp phẫu thuật Longo: bác sĩ phẫu thuật cắt và treo búi trĩ bằng một loại máy chuyên dụng. Phẫu thuật này ít đau và thời gian phục hồi nhanh.

- Phẫu thuật cắt trĩ kinh điển: thường dùng cho các trường hợp trĩ hỗn hợp (cả trĩ nội và trĩ ngoại) hay bệnh nhân có da thừa nhiều, trĩ biến chứng tắc mạch, sa nghẹt. Phương pháp này tạo ra vết thương vùng hậu môn, cần thời gian vài tuần để lành hẳn và gây đau. Tuy nhiên, hiện nay có thể sử dụng dao siêu âm cắt trĩ để hạn chế phỏng mô và đau sau mổ.

Cách cải thiện bệnh trĩ tại nhà

- Ăn thực phẩm giàu chất xơ, nhiều trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt.

- Dùng thuốc bôi hoặc thuốc cải thiện tuần hoàn máu.

- Thường xuyên ngâm hậu môn trong nước ấm 10-15 phút mỗi lần, 2-3 lần một ngày.

- Tránh vận động nặng, ngồi hoặc đứng lâu.

- Có thể uống thuốc giảm đau acetaminophen, aspirin hoặc ibuprofen khi có sự đồng ý của bác sĩ.

Tỷ lệ người mắc bệnh trĩ ở Việt Nam hiện nay ngày càng tăng, nguyên nhân phần lớn đến từ chế độ ăn uống và thói quen ngồi nhiều, ít vận động. Để phòng tránh bệnh trĩ, bác sĩ Thái khuyến cáo, mọi người nên ăn uống khoa học với chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày; hạn chế ăn cay, nóng, uống rượu, cà phê. Khi làm việc, hạn chế việc ngồi quá lâu, thay vào đó, bạn nên đứng dậy đi lại 30 phút một lần nếu làm việc văn phòng. Duy trì thói quen vận động, luyện tập thể thao; không mặc quần quá chật; đừng để táo bón kéo dài, nhất là phụ nữ mang thai là những lưu ý phòng bệnh.

Ngọc An