Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh đường tiêu hóa. Chế độ ăn uống có lợi nên chứa nhiều chất xơ, đồng thời hạn chế chất béo và gia vị.

Bác sĩ Vũ Trường Khanh (Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật - Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh) chia sẻ, chất xơ sẽ làm tăng khối lượng và giúp phân di chuyển dễ dàng hơn trong ruột, từ đó, góp phần ngăn ngừa táo bón. Chất xơ cũng có khả năng duy trì sự cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột, có lợi cho hệ tiêu hóa. Chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu giúp phòng ngừa các vấn đề như ợ chua, tiêu chảy, đầy hơi, buồn nôn, co thắt ruột, trĩ, hội chứng ruột kích thích...

Các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo hoặc gia vị cay, nóng sẽ khó tiêu hóa hơn và dễ gây ợ chua, trào ngược dạ dày thực quản hoặc đau dạ dày. Chế độ ăn uống lành mạnh nên hạn chế các món chiên xào hoặc cay nóng.

Thay đổi thói quen ăn uống

Thực hiện thói quen ăn uống phù hợp cũng có lợi cho đường tiêu hóa. Bác sĩ Khanh chia sẻ thêm, một số thói quen ăn uống tốt được khuyến nghị là: Ăn chậm, nhai kỹ giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa, nhất là giảm thiểu áp lực lên dạ dày. Hạn chế ăn quá nhiều trong mỗi bữa ăn, có thể chia 3 bữa chính thành 4-5 bữa nhỏ trong ngày để phòng tránh hệ tiêu hóa bị quá tải và làm việc kém hiệu quả.

Đặc biệt, nên tránh nằm ngay sau khi ăn vì sẽ làm tăng nguy cơ bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Nên ăn tối ít nhất 2-3 tiếng trước khi đi ngủ.

Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm

Mầm bệnh từ môi trường có thể xâm nhập và gây tổn thương đường tiêu hóa thông qua thức ăn, nước uống. Vi khuẩn Helicobacter pylori (H.P) có thể lây truyền qua thức ăn và nguồn nước. Tình trạng nhiễm khuẩn H.P làm tăng nguy cơ dẫn đến viêm loét dạ dày tá tràng hoặc ung thư dạ dày. Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm có thể phòng các bệnh lý đường tiêu hóa.

Mọi người cần rửa tay và vệ sinh các vật dụng cẩn thận trước khi chế biến thực phẩm cũng như trước khi ăn. Rửa tay thật sạch bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh, thay tã, đổ rác, chế biến thịt sống hoặc tiếp xúc với vật nuôi để tránh các mầm bệnh còn tồn tại trên tay.

Uống nhiều nước

Nước giúp các chất thải di chuyển dễ dàng, hỗ trợ làm sạch đường tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón nhờ khả năng làm mềm phân. Uống nhiều nước cũng hạn chế tình trạng mất nước, nhất là khi bị tiêu chảy. Nước cũng hỗ trợ quá trình phân hủy thức ăn và giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng dễ dàng hơn.

Để ngăn ngừa bệnh lý đường tiêu hóa, một người nên uống ít nhất 8 cốc nước mỗi ngày (khoảng 2 lít). Tuy nhiên, cần tránh đồ uống có nhiều đường và chứa nhiều caffeine vì chúng có thể khiến các vấn đề tiêu hóa trở nên trầm trọng hơn. Nguồn nước cần được xử lý kỹ (lọc, đun sôi) để tránh các tác nhân gây hại.

Thận trọng khi dùng thuốc

Theo bác sĩ Khanh, tác dụng phụ của một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn, có khả năng ảnh hưởng đến đường tiêu hóa. Chẳng hạn như, nhóm thuốc giảm đau kháng viêm không steroids (NSAIDs) có thể gây ợ chua, đau bụng, tiêu chảy, kích ứng dạ dày và làm tăng nguy cơ dẫn đến viêm dạ dày, loét dạ dày - tá tràng. Người bệnh cần thận trọng khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, không tự ý dùng thuốc và cần thông báo ngay với bác sĩ nếu nhận thấy các tác dụng phụ. Người bệnh cần thận trọng và hạn chế dùng thực phẩm chức năng khi không cần thiết vì dễ gây tổn thương gan do thuốc.

Bổ sung thêm probiotic

Probiotic là các chủng vi khuẩn sống tồn tại trong đường tiêu hóa của con người. Chúng giúp cải thiện một số tác động bất lợi do chế độ ăn nghèo nàn, căng thẳng và thuốc gây ra. Đồng thời, các vi sinh vật có lợi cũng giúp phân giải lactose, tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch và cải thiện khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể. Những loại thực phẩm lên men như sữa chua, phô mai, kombucha (trà lên men) là nguồn cung cấp probiotic tự nhiên có lợi cho sức khỏe.

Kiểm soát căng thẳng

Bác sĩ Khanh giải thích, căng thẳng có thể gây ra các vấn đề trên đường tiêu hóa như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, co thắt thực quản hoặc tăng axit dạ dày dẫn đến khó tiêu. Trong những trường hợp nghiêm trọng, căng thẳng có thể làm giảm lưu lượng máu và ôxy đến đường tiêu hóa, dẫn đến co thắt, viêm hoặc mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột. Điều này làm trầm trọng thêm các bệnh lý đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, viêm ruột, loét dạ dày, trào ngược dạ dày, thực quản...

Một số hoạt động như tập thể dục, yoga, thiền... sẽ giúp kiểm soát căng thẳng và ngăn ngừa các bệnh lý đường tiêu hóa. Điều quan trọng là phải tập luyện hàng ngày và đều đặn.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục có thể duy trì sức khỏe đường tiêu hóa và ngăn ngừa các bệnh lý xảy ra ở hệ thống này, nhất là đối với những người lớn tuổi, thí dụ tăng cường tập thể dục sẽ làm giảm đáng kể tỉ lệ sỏi túi mật. Theo đó, mỗi tuần, một người nên dành ít nhất 150 phút hoạt động thể chất ở mức độ vừa hoặc 75 phút ở mức độ cao để cải thiện sức khỏe đường tiêu hóa nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung.

Hạn chế các thói quen có hại

Uống nhiều rượu bia và hút thuốc lá có thể cản trở quá trình tiêu hóa và gây ra nhiều vấn đề ở đường ruột. Hút thuốc lá góp phần gây trào ngược axit dạ dày, ợ chua và loét dạ dày. Trong khi đó, uống nhiều rượu bia gây chướng bụng, tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi và có thể dẫn đến xơ gan hoặc ung thư ở gan, dạ dày, tuyến tụy và đại tràng. Mọi người nên hạn chế những thói quen xấu này để ngăn ngừa các bệnh đường tiêu hóa.

Phương Quỳnh