Bệnh nhân Hậu, 63 tuổi, có hai khối u ở vị trí nguy hiểm là thực quản gần tim, phổi, nhiều mạch máu quan trọng và dạ dày. Khối u ở thực quản là ung thư biểu mô tế bào vảy giai đoạn T2, tế bào ung thư đã xâm lấn đến lớp cơ. Khối u ở vùng hang vị dạ dày là u dưới niêm mạc, nằm ở lớp cơ dạ dày. Ông Hậu còn mắc nhiều bệnh nền gồm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), xơ hẹp mạch vành. Với tình trạng này, các bác sĩ đánh giá khả năng thông khí của bệnh nhân kém, tiên lượng ca phẫu thuật kéo dài có nguy cơ gây thiếu oxy trong máu, viêm phổi, xẹp phổi sau phẫu thuật, suy hô hấp cấp, nhồi máu cơ tim.

Nhiệm vụ của kíp mổ là trong cùng một lần phải cắt hai khối u kết hợp nạo vét hạch cả ba vùng ngực, bụng, cổ, sau đó tạo hình dạ dày nối lên thực quản cho bệnh nhân. Xử lý đồng thời hai khối u lần này đồng nghĩa bệnh nhân không trải qua hai lần mổ, tức hai lần gây mê - hồi sức và giảm nguy cơ biến chứng.

"Đây là ca đặc biệt khó trong hơn 30 năm làm nghề", tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Minh Hùng, Giám đốc Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết. Sau hội chẩn, các bác sĩ chọn phương pháp phẫu thuật cho bệnh nhân bằng robot Da Vinci Xi.

Da Vinci Xi là hệ thống robot hiện đại hàng đầu Đông Nam Á cung cấp hình ảnh ba chiều với độ phóng đại lớn, cho phép bác sĩ quan sát rõ cấu trúc giải phẫu theo từng lớp mô, điều mà nội soi hai chiều khó đạt được. Bốn cánh tay robot có thể xoay 540 độ nên dễ tiếp cận các khoang giải phẫu hẹp và thao tác chính xác tại vị trí hai khối u của ông Hậu.

Khi đèn mổ bật sáng, hệ thống robot Da Vinci Xi khởi động, bệnh nhân chìm vào hôn mê. Cách bàn mổ 3 m, bác sĩ Hùng bước vào vị trí điều khiển robot, bắt đầu cuộc phẫu thuật chia làm ba thì. Ông đưa 4 cánh tay robot gắn camera vào bụng người bệnh qua 4 đường rạch (lỗ trocar). Hình ảnh 3D qua camera được phóng đại nhiều lần hiện lên màn hình, cấu trúc ổ bụng người bệnh rõ từng đường nét. Thông qua từng cánh tay robot, bác sĩ bóc tách, cắt thực quản và nạo vét hạch trung thất.

"Đây là bước khó nhất, đòi hỏi khả năng điều khiển robot chính xác", bác sĩ nói, cho hay nếu thao tác lệch vài mm, bệnh nhân có nguy cơ rách tĩnh mạch, động mạch chủ, thủng khí phế quản hoặc tổn thương màng tim. Quá trình loại bỏ khối u, xử trí tổn thương ở thực quản kéo dài 4 giờ.

Hoàn tất phần can thiệp ở thực quản, êkíp chuyển sang xử lý u tại dạ dày và tạo hình ống dạ dày. Đây là phần phức tạp. Khối u nằm ngay vùng được lựa chọn để tạo ống dạ dày thay thế thực quản khiến quá trình phẫu thuật phức tạp hơn. Các cánh tay robot tiếp tục bóc tách từng lớp mô liên kết theo mặt phẳng tự nhiên, hạn chế tổn thương mô lành và kiểm soát các nhánh mạch máu nhỏ.

Hơn một tiếng sau, bác sĩ Hùng cắt bỏ thành công phần dạ dày mang khối u. Tiếp theo, êkíp tạo hình ống dạ dày với kích thước phù hợp bệnh nhân. Cuối cùng là đưa ống dạ dày lên vùng cổ để thực hiện miệng nối với thực quản.

Sau hơn 8 giờ thao tác liên tục, miệng nối thực quản, dạ dày hoàn thiện với độ kín và tưới máu đạt yêu cầu. Cả hai khối u đều được lấy trọn. 15h cùng ngày, ca phẫu thuật kết thúc, bác sĩ Hùng thông báo cho gia đình bệnh nhân quá trình mổ đạt mục tiêu, không chảy máu bất thường hay tổn thương cơ quan lân cận, không ghi nhận biến chứng tức thì.

Một ngày sau, ông Hậu ngồi dậy và vận động, giọng nói không khàn chứng tỏ dây thần kinh quặt ngược được bảo tồn khi mổ thực quản. Vết mổ khô, không có dấu hiệu nhiễm trùng. Sau 5 ngày theo dõi, người bệnh xuất viện, thời gian hồi phục rút ngắn so với phẫu thuật mở hoặc nội soi tiêu chuẩn thông thường. Bệnh nhân không cần hóa trị bổ trợ sau mổ do tế bào ung thư chưa di căn bạch huyết. Tuy vậy, ông Hậu cần tái khám mỗi ba tháng, theo dõi chức năng nuốt và kiểm tra hình ảnh khi cần thiết.

Theo bác sĩ Hùng, ca mổ phức tạp nên thời gian mổ gấp đôi so với một ca phẫu thuật bằng robot thông thường (4-5 giờ). Áp lực lớn nhất là chạy đua với thời gian, bởi người bệnh có khả năng thông khí kém. Mọi thao tác từ bóc tách, cắt nối đến kiểm soát mạch máu đều được tính toán chính xác để rút ngắn tối đa thời gian mổ.

Số ca bệnh lý ác tính đường tiêu hóa gia tăng vài năm qua, trong đó ung thư thực quản thường diễn tiến nhanh, nguy cơ tử vong cao. Tuy nhiên nếu bệnh được phát hiện sớm, điều trị kịp thời sẽ kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Trường hợp phát hiện muộn, khối u lớn dính tới các cấu trúc xung quanh, người bệnh có thể được điều trị đa mô thức, hóa xạ trị. Do đó, bác sĩ Hùng khuyên mọi người nên khám sức khỏe định kỳ, tầm soát ung thư nếu có các yếu tố di truyền như hội chứng Barrett thực quản gia đình hay mắc bệnh mạn tính đường tiêu hóa.

Khi ung thư ở giai đoạn tiến triển, bệnh nhân phải phẫu thuật cắt thực quản. Robot Da Vinci Xi giúp phẫu thuật ung thư đường tiêu hóa thêm hiệu quả và tăng độ an toàn. Người bệnh ít đau, ít mất máu, đường mổ nhỏ và hồi phục sớm hơn so với mổ mở. Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, robot Da Vinci Xi được đưa vào vận hành từ tháng 5, đến nay thực hiện gần 200 ca mổ xử lý ung thư thực quản, dạ dày, đại trực tràng, phổi, đường tiết niệu, phụ khoa... hay tổn thương ở những vùng giải phẫu khó tiếp cận. Tỷ lệ hồi phục ở bệnh nhân sau phẫu thuật robot được bệnh viện ghi nhận đạt trên 96%, không biến chứng nặng.

Như ông Hậu, trong lần tái khám đầu tiên bác sĩ cho biết đã lấy hết tế bào ung thư, không cần điều trị bổ sung. "Tôi như sống lại sau nhiều ngày tuyệt vọng", ông Hậu chia sẻ.

Quyên Phan