Theo thống kê của Liên đoàn Đái tháo đường thế giới (IDF), năm 2019 có 463 triệu người mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường). Tại Việt Nam, theo Hội Nội tiết và Đái tháo đường Việt Nam năm 2021, có hơn 3,5 triệu người mắc đái tháo đường với hơn 55% người bệnh biến chứng.

Theo ThS.BS Phạm Huy Vũ Tùng (Chuyên khoa Mắt, Khoa Khám bệnh - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM), biến chứng mắt của bệnh đái tháo đường thường làm giảm thị lực nhanh chóng, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời còn có thể gây ra tình trạng mất thị lực hoàn toàn. Nhận thức được ảnh hưởng nghiêm trọng cũng như biến chứng về mắt của bệnh đái tháo đường sẽ giúp người bệnh hiểu rõ và có biện pháp kiểm soát bệnh kịp thời, bảo vệ thị lực cho đôi mắt.

Các tổn thương ở mắt ảnh hưởng nhiều đến thị lực, do đái tháo đường gây ra bao gồm:

Bệnh võng mạc

Bác sĩ Vũ Tùng chia sẻ thêm, bệnh võng mạc đái tháo đường xảy ra khi có tổn thương các mạch máu nhỏ ở võng mạc. Sự tổn thương các mao mạch ở võng mạc cũng đồng thời làm tăng tính thấm thành mạch cũng như thoát huyết tương vào võng mạc gây ra tình trạng phù nề. Hơn nữa khi mao mạch bị phá hủy còn gây ra tắc và làm thiếu máu võng mạc, kích thích sự phát triển mạch máu mới. Nhưng những mạch máu này rất mỏng manh và dễ vỡ nên có thể gây ra các biến chứng xuất huyết dịch kính, đồng thời xơ hóa sẽ gây co kéo bong võng mạc. Đây là nguyên nhân gây mất thị lực phổ biến nhất ở người bệnh đái tháo đường.

Trong khi đó, võng mạc là bộ phận cảm thụ ánh sáng và là nơi tập trung các tế bào thị giác nên khi võng mạc bị tổn thương sẽ ảnh hưởng đến chức năng thị giác rất nghiêm trọng.

Đục thủy tinh thể (cườm khô)

Ở người bình thường, thủy tinh thể có xu hướng trở nên mờ đục khi con người già đi, nhất là độ tuổi 40-50 trở lên. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng lượng đường huyết cao trong thời gian dài sẽ tăng nguy cơ tích tụ các chất cặn và làm biến đổi cấu trúc trong suốt của thủy tinh thể. Điều này khiến những người bệnh đái tháo đường có khả năng bị đục thủy tinh thể sớm hơn so với người bình thường.

Biểu hiện khi bị đục thủy tinh thể là nhìn mờ như có màn sương mù phía trước, lóa mắt khi đi nắng. Khám mắt định kỳ sẽ giúp người bệnh biết được mức độ thị lực, giai đoạn đục của thể thủy tinh từ đó có kế hoạch theo dõi hay phẫu thuật để cải thiện hiện tượng giảm thị lực do đục thủy tinh thể.

Tăng nhãn áp (cườm nước)

Theo bác sĩ Vũ Tùng, bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ tăng nhãn áp cao gấp 40%. Hiện tượng tăng nhãn áp xảy ra ở người mắc bệnh đái tháo đường do thủy dịch trong mắt lưu thông kém làm tăng áp lực lên mắt. Ngoài ra, áp lực này còn gây tắc nghẽn các mạch máu nuôi dưỡng võng mạc và gây chèn ép các dây thần kinh thị giác khiến cho tầm nhìn của người mắc bệnh đái tháo đường giảm dần.

Bệnh tăng nhãn áp sẽ gây tổn thương nghiêm trọng đến mắt, nếu chẩn đoán muộn hoặc quản lý kém có thể gây mù không hồi phục.

Theo bác sĩ Vũ Tùng, dù ít gây tử vong nhưng biến chứng mắt của bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến những hậu quả rất nguy hiểm, gây mù lòa vĩnh viễn và mất khả năng lao động. Hiện nay, có các phương pháp điều trị sử dụng một hoặc kết hợp một số phương pháp điều trị gồm thuốc, điều trị bằng laser, phẫu thuật... nhưng nhìn chung thị lực khó khôi phục lại như ban đầu.

Do vậy, người bệnh đái tháo đường cần chủ động phòng ngừa và tầm soát biến chứng mắt nhằm điều trị sớm khi thị lực chưa bị ảnh hưởng nhiều. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể giảm 95% nguy cơ mù lòa. Phương pháp phòng biến chứng mắt tốt nhất ở người bệnh đái tháo đường là tuân thủ điều trị, kiểm soát đường huyết và thăm khám mắt định kỳ mỗi năm một lần hoặc bất cứ khi nào có dấu hiệu bất thường về thị lực.

Thay đổi lối sống, bổ sung thêm các thực phẩm, dưỡng chất chuyên biệt cho mắt có lợi cho bệnh đái tháo đường. Cụ thể, các loại rau xanh giàu vitamin và các chất có lợi cho mắt bao gồm: cải xoăn, rau bina, cải thìa, bông cải xanh, đậu Hà Lan... Các loại đậu chứa nhiều kẽm và bioflavonoids có khả năng bảo vệ võng mạc như đậu phộng, đậu lăng, đậu thận. Các loại hạt như hạt óc chó, hạt hạnh nhân, hạt hướng dương, hạt chia, hạt lanh; cá hồi, cá mòi, cá trích, cá ngừ, cá thu... rất tốt cho mắt vì chứa axit béo omega-3 - dưỡng chất quan trọng giúp mắt sáng khỏe.

Ngoài chế độ dinh dưỡng hằng ngày, mắt cần được bổ sung dưỡng chất chuyên biệt như broccophane thiên nhiên thúc đẩy quá trình tổng hợp thioredoxin (một loại protein quan trọng của cơ thể). Broccophane có chức năng bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc để hỗ trợ phòng ngừa các bệnh lý mắt, nhất là các bệnh lý dễ gây mù như đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm...

Thanh Nguyễn