Thống kê từ Globocan cho biết, tại Việt Nam, tỷ lệ ung thư gan ở nam chiếm 20,5% và ở nữ chiếm 7,4% trong tổng số ca mắc năm 2020, cao hơn gần 3 lần. Theo Tổ chức Mayfair Diagnostics, Canada, lối sống khác nhau giữa nam và nữ là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ mắc ung thư ở nam cao hơn ở nữ, trong đó có ung thư gan. Tác nhân tiềm ẩn gây nguy cơ cao ung thư gan ở nam bao gồm thói quen hút thuốc, tiêu thụ thức uống có cồn và việc ít khi kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Gan đóng vai trò như bộ máy lọc máu quan trọng giúp hệ thống tiêu hóa và hệ miễn dịch của cơ thể được vận hành trơn tru và khỏe mạnh. Lá gan không khỏe bởi các yếu tố bệnh lý không những gây suy giảm chức năng lọc máu mà còn làm suy giảm miễn dịch và tăng nguy cơ mắc ung thư gan.

Nguy cơ ung thư gan tăng cao hơn đối với người thường xuyên dung nạp thức uống có cồn. Về lối sống, Mayfair Diagnotics cũng nêu ra, nữ giới ưu tiên kiểm tra sức khỏe định kỳ hơn nam giới. Lối sống khác nhau này có thể gây tăng sự chênh lệch ở tỷ lệ mắc ung thư ở nam hơn ở nữ. Tuy nhiên, thời gian gần đây, phụ nữ có thói quen tiêu thụ thức uống có cồn và thuốc lá gần bằng đàn ông.

Theo Globocan năm 2020, tỷ lệ mắc ung thư dạ dày tại Việt Nam ở nam giới (11,2%) cao hơn so với nữ giới (8,2%) cũng cho thấy sự liên quan gần giữa mức độ hấp thụ dinh dưỡng kém của hệ tiêu hóa và nguy cơ ung thư cho gan ở nam, dẫn đến tăng tỷ lệ mắc ung thư gan.

Dưới đây là các tác nhân tăng nguy cơ ung thư gan.

Viêm gan siêu vi mạn tính

Nhiễm virus viêm gan B (HBV) hoặc virus viêm gan C (HCV) mạn tính là yếu tố tăng nguy cơ ung thư gan phổ biến nhất, dẫn đến xơ gan - nguyên nhân khiến ung thư gan trở thành bệnh ung thư phổ biến nhất ở nhiều nơi trên thế giới.

Viêm gan B là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tăng trưởng tế bào ung thư mô gan (HCC) tại châu Á và các nước đang phát triển như Việt Nam. Người nhiễm virus viêm gan B, C có nguy cơ cao trở bệnh viêm gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan.

Trẻ em có thể vô tình bị lây nhiễm viêm gan B do tiếp xúc lâu với các thành viên có bệnh trong gia đình. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị nhiễm virus viêm gan B có nguy cơ cao trở thành người mang mầm bệnh mạn tính.

Các virus khác như virus viêm gan A và E cũng có thể gây ra viêm gan. Người bị nhiễm các virus này gần như không có nguy cơ ung thư gan.

Xơ gan

Người bị xơ gan có nguy cơ ung thư gan cao hơn. Hầu hết bệnh nhân ung thư gan có tiền sử bệnh xơ gan. Nguyên nhân là do thói quen lạm dụng rượu hoặc bị nhiễm HBV/HCV mạn tính, thường xảy ra ở nam giới.

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) là tình trạng thường gặp ở những người béo phì, có thể tiếp tục phát triển thành xơ gan. Béo phì mức độ nặng gây tăng nguy cơ phát triển ung thư gan, có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan.

Sử dụng thực phẩm có cồn và chất kích thích

Lạm dụng rượu là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan tại Mỹ. Thói quen hút thuốc lá làm tăng nguy cơ ung thư gan. Nam giới là đối tượng uống nhiều chất kích thích. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá mức tiêu thụ rượu, bia của người Việt Nam cao so với các quốc gia khác trong khu vực. Đàn ông thường uống nhiều bia rượu hơn phụ nữ.

Bệnh tiểu đường loại hai

Bệnh tiểu đường loại hai có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư gan xảy ra ở bệnh nhân thường xuyên nạp thức uống nồng độ cồn nặng và/hoặc đang mắc viêm gan mạn tính. Mắc bệnh tiểu đường loại hai cũng gây nguy cơ cao dẫn đến thừa cân hoặc béo phì.

Yếu tố di truyền

Người bị bệnh huyết sắc tố di truyền khi tiêu thụ thừa sắt thì sắt lắng đọng trong các mô khắp cơ thể có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Một số nguyên nhân dẫn đến ung thư gan từ tiền sử bệnh hiếm gặp khác như bệnh Tyrosinemia, thiếu alpha1-antitrypsin, bệnh dự trữ glycogen hay bệnh Wilson.

Thay đổi lối sống phù hợp và chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn gây ung thư.

Mai Trinh
(Theo Globocan, American Cancer Society)