Trả lời:

Say tàu xe là tình trạng chóng mặt, choáng váng, buồn nôn, nôn khi di chuyển trên các phương tiện giao thông. Triệu chứng thường nặng hơn ở phụ nữ, trẻ em và người rối loạn tiền đình. Nguyên nhân do những chuyển động mà mắt nhìn thấy khác với cơ quan tiền đình tai trong cảm nhận được. Ví dụ nếu mắt truyền thông tin tới não rằng một người đang ngồi yên (thấy người bên cạnh đang ngồi yên trên xe) nhưng tiền đình tai trong lại cảm nhận được chuyển động của đầu (do xe rung lắc khi di chuyển) làm cho các thông tin đến não bị rối loạn, gây chóng mặt, choáng váng, buồn nôn.

Hệ thống tiền đình ngoại biên định vị ở cấu trúc tai trong, có chức năng xử lý các thông tin để kiểm soát sự thăng bằng của cơ thể. Khi chúng ta di chuyển, dịch trong ống bán khuyên thay đổi, nếu cơ quan tiền đình quá mẫn cảm hoặc đang bị tổn thương, khả năng thích nghi với việc thay đổi tư thế đột ngột (chao đảo, lắc lư, xoay người, thay đổi độ cao, tốc độ đột ngột, lúc nhanh lúc chậm...) của cơ thể giảm, triệu chứng say xe xuất hiện và nặng hơn. Đây là những lý do khiến người bị rối loạn tiền đình nhạy cảm với chuyển động, dễ say tàu xe.

Trong một số trường hợp, say xe còn do ảnh hưởng tâm lý, chỉ cần nghe tới đi xe, đi tàu hay ngửi mùi xe thì cảm giác buồn nôn, chóng mặt liền xuất hiện.

Bạn bị rối loạn tiền đình nên ngồi ở hàng ghế trước hoặc ghế giữa, gần cửa sổ khi đi ô tô. Nếu đi máy bay, bạn nên ngồi ở các hàng ghế từ cánh máy bay trở lên. Trường hợp bị ù tai nên làm động tác nuốt nước bọt hoặc nhai kẹo cao su, uống nước để giảm triệu chứng.

Nếu đi tàu hỏa, bạn nên chọn vị trí ngồi sao cho hướng nhìn trùng với hướng di chuyển của tàu và ngồi ở tầng thấp để ít lắc lư. Khi đi thuyền, bạn nên chọn các vị trí ở trước và giữa thân tàu để tránh các chuyển động lắc lư khi sóng đánh vào hai bên thân tàu. Thay vì nhìn vào các đồ vật lướt qua rất nhanh ở bên ngoài, bạn có thể nhìn vào các đường chân trời hoặc các vật thể ở đằng xa để có tính ổn định, hạn chế mệt mỏi cho mắt và não.

Mùi hương của vỏ cam, chanh có tác dụng khử mùi mạnh, phân tán sự mâu thuẫn các thông tin đưa về não. Đi tàu xe nhiều hơn giúp hệ thống tiền đình dần thích nghi với sự di chuyển, tạo thói quen giảm các triệu chứng say xe.

Nếu bạn say tàu xe nặng, thường xuyên gặp các triệu chứng chao đảo, buồn nôn, ù tai, chóng mặt... nên đến cơ sở y tế kiểm tra chức năng tiền đình. Bác sĩ sẽ chẩn đoán và điều trị phù hợp, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bạn. Hiện công nghệ ảnh động nhãn đồ (Videonystagmography - VNG) với một lần kiểm tra có thể đánh giá cả hệ thống tiền đình ngoại biên của tai trong và tiền đình trung ương trong não của người bệnh. Từ đó, bác sĩ xác định chính xác mức độ tổn thương, nguyên nhân gây bệnh và điều trị hiệu quả.

ThS.BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng
Trưởng khoa Tai Mũi Họng
Trung tâm Tai Mũi Họng
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM