Khi ngừng hoạt động, tim ngừng bơm máu làm gián đoạn cung cấp máu đến não và các cơ quan trong cơ thể. ThS.BS Nguyễn Hoài Vũ, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, giải thích khi ấy, người bệnh bất tỉnh, ngưng thở, mất phản xạ, có thể tử vong chỉ sau vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời. Đột tử hay ngưng tim đột ngột ngoại viện chiếm 50% trường hợp tử vong tim mạch, tỷ lệ sống của bệnh nhân khoảng 10%.

Nguyên nhân gây ra tình trạng này:

Rối loạn nhịp tim: Hầu hết trường hợp ngừng tim xảy ra do hệ thống dẫn truyền điện trong tim bị rối loạn, dẫn đến nhịp tim bất thường như nhịp nhanh thất hoặc rung thất. Một số ngừng tim có thể do nhịp tim chậm nghiêm trọng gây ra.

Sẹo trên mô tim: Đây có thể là hậu quả của một cơn nhồi máu cơ tim trước đó hoặc nguyên nhân khác. Tim bị sẹo hoặc phì đại có nguy cơ cao phát triển rối loạn nhịp thất nguy hiểm. 6 tháng đầu sau cơn nhồi máu cơ tim là giai đoạn có nguy cơ cao xảy ra ngừng tim đột ngột ở người bệnh động mạch vành.

Cơ tim dày lên (bệnh cơ tim phì đại): Tổn thương cơ tim có thể do huyết áp cao, bệnh van tim... làm tăng nguy cơ ngừng tim đột ngột, nhất là đối với bệnh nhân suy tim.

Bất thường bẩm sinh về điện tim: Hội chứng Wolff-Parkinson-White và QT dài có thể gây ngừng tim đột ngột ở trẻ em, thanh niên.

Tổn thương mạch máu: Bất thường ở mạch máu thường liên quan đến động mạch vành và động mạch chủ, adrenaline tiết ra trong quá trình vận động mạnh có thể kích hoạt ngừng tim đột ngột.

Chấn thương Commotio cordis: Đây tình trạng ngừng tim đột ngột do một cú va đập mạnh vào phía bên trái của lồng ngực đúng vào thời điểm nhạy cảm trong chu kỳ tim, dẫn đến ngừng tim và gây tử vong ngay lập tức nếu không được cấp cứu kịp thời.

Dù ngừng tim thường do rối loạn nhịp tim hoặc bệnh lý tim mạch trực tiếp song nhiều yếu tố gián tiếp cũng có thể làm tăng nguy cơ.

Căng thẳng kéo dài: Lúc này cơ thể tiết quá mức hormone cortisol và adrenaline, làm tăng huyết áp và nhịp tim bất thường.

Sử dụng chất kích thích: Nạp caffeine trong các sản phẩm trà, cà phê, nước tăng lực... quá mức làm tim đập nhanh, dễ gây loạn nhịp ở người có bệnh tim tiềm ẩn. Uống nhiều rượu có thể gây rung nhĩ hoặc suy tim. Sử dụng ma túy kích thích tim đập nhanh, liên quan đến ngừng tim ngay cả ở những người khỏe mạnh.

Chế độ ăn và vận động kém khoa học: Chế độ ăn không lành mạnh, ít vận động làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, béo phì, xơ vữa động mạch... đều là những yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch. Trong khi đó, tập thể dục quá mức đột ngột có thể kích thích rối loạn nhịp tim, nhất là ở người có bệnh tim tiềm ẩn.

Mất cân bằng điện giải: Các khoáng chất kali, magie, canxi, natri giúp tim hoạt động ổn định. Nếu chúng bị mất cân bằng do mất nước, chế độ ăn uống không hợp lý, bệnh lý, thuốc lợi tiểu... có thể gây rối loạn nhịp tim.

Sử dụng thuốc không đúng chỉ định: Một số loại thuốc tim mạch có thể gây rối loạn nhịp, thậm chí dẫn đến ngừng tim đột ngột nếu người bệnh tự ý sử dụng hoặc không dùng đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Ngừng tim đột ngột có thể có hoặc không triệu chứng báo trước. Dấu hiệu gồm đau thắt hoặc khó chịu ở vùng ngực, cảm giác bóp nghẹt, đè ép hoặc nóng rát ở vùng ngực, kéo dài hoặc chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn. Người bệnh có cảm giác hụt hơi, khó thở, hoa mắt, chóng mặt, mất ý thức thoáng qua, tim đập nhanh. Ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ, cần gọi cấp cứu ngay.

Trong vòng 4 phút đầu sau ngừng tim, não bắt đầu bị tổn thương do thiếu oxy. Nếu không cấp cứu kịp thời thì sau 6 phút, tổn thương não trở nên nghiêm trọng và sau 10 phút khả năng sống sót gần như bằng không, theo bác sĩ Vũ. Sơ cứu bằng cách ép tim ngoài lồng ngực và sử dụng máy khử rung tim (nếu có) có thể duy trì sự sống cho người bệnh trước khi được cấp cứu chuyên sâu.

Khi có người bất tỉnh và không thở, nghi ngờ ngừng tim, sau khi gọi cấp cứu hãy đảm bảo nạn nhân ở nơi an toàn, kiểm tra tình trạng hô hấp. Nếu người bệnh ngưng thở, không mạch, thực hiện hồi sức tim phổi bằng cách ép vùng giữa xương ức xuống ít nhất 5 cm với tốc độ 100-120 lần trong một phút để ngực trở lại vị trí ban đầu sau mỗi lần ép. Tiếp tục hồi sức tim phổi cho đến khi người bệnh bắt đầu thở lại hoặc cử động hoặc cho đến khi có nhân viên y tế đến hỗ trợ. Phương pháp ép tim ngoài lồng ngực giúp duy trì bơm máu lên não, hỗ trợ người bệnh cho tới khi nhân viên y tế tới.

"Bệnh tim mạch thường tiến triển âm thầm, chỉ biểu hiện khi đã ở giai đoạn nguy hiểm, nhiều trường hợp không có các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng", bác sĩ Vũ nói, khuyên người trên 40 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ như bệnh nền tim mạch, lối sống không lành mạnh, hút thuốc lá, căng thẳng kéo dài, có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch nên khám sức khỏe định kỳ. Phát hiện sớm giúp điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm tính mạng.

Bác sĩ Vũ khuyến cáo mỗi người cần xây dựng lối sống lành mạnh để giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Duy trì chế độ ăn uống khoa học, giảm muối, chất béo bão hòa, tăng cường vận động, ít nhất 30 phút mỗi ngày, giữ tinh thần thoải mái, kiểm soát căng thẳng, hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.

Ly Nguyễn