Siêu âm tim là kỹ thuật thăm dò, chẩn đoán tình trạng của tim bằng cách sử dụng sóng siêu âm tần số cao (siêu âm) để thu được những hình ảnh cấu trúc của tim bao gồm hệ thống van tim, cơ tim, màng ngoài tim, các mạch máu xuất phát từ tim và các hình ảnh động của hoạt động hút và bơm máu của tim. Siêu âm Doppler tim giúp đánh giá các bất thường về cấu trúc, chức năng tim, huyết động của tim và cả nhịp tim.

Bên cạnh các kỹ thuật quan trọng trong quá trình thăm khám như nhìn, sờ, gõ, nghe... siêu âm tim là trợ thủ đắc lực giúp chẩn đoán các bệnh lý tiềm tàng, bệnh ở giai đoạn sớm, chưa biểu hiện trên lâm sàng hay thực thể, nhất là với những bệnh cơ tim, nghe tim rất khó để chẩn đoán.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Duyên, Bác sĩ khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội chia sẻ, siêu âm tim là kỹ thuật không xâm lấn, không sử dụng bức xạ nên thường không gây tác dụng phụ đối với sức khỏe của người bệnh.

Các kỹ thuật siêu âm tim

Với sự phát triển mạnh mẽ không ngừng của khoa học kỹ thuật, hiện nay có rất nhiều kỹ thuật siêu âm tim hỗ trợ bác sĩ phát hiện sớm bất thường của tim. Dưới đây là một số kỹ thuật siêu âm tim phổ biến hiện nay.

Siêu âm Doppler tim qua thành ngực: là kỹ thuật siêu âm tim phổ biến nhất. Trong siêu âm qua thành ngực, một đầu dò được đặt dọc theo bờ trái hoặc bờ phải xương ức, mỏm tim, hõm ức (để nhìn van động mạch chủ, đường ra thất trái và động mạch chủ xuống) hoặc vị trí dưới hõm ức. Siêu âm qua thành ngực cung cấp hình ảnh hai hoặc ba chiều của hầu hết các cấu trúc tim chính. Siêu âm tim sơ bộ đôi khi được thực hiện tại giường trên bệnh nhân nặng trong khoa hồi sức tích cực hoặc khoa cấp cứu (để đánh giá dịch màng tim và chức năng thất trái).

Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, máy siêu âm Philips Affiniti 70G - dòng máy siêu âm có đầy đủ tính năng ghi hình 2D, 3D, doppler màu, doppler mô cơ tim - tốc độ cao cho phép đánh giá được vị trí, tư thế của tim, kích thước các buồng tim, độ dày và vận động của các thành tim. Máy còn có thể đánh giá chức năng giãn và co bóp của cơ tim, các gốc mạch lớn, hình thái và vận động của các van tim, các lỗ khuyết của các vách ngăn trong tim, u hoặc huyết khối trong tim, dịch màng ngoài tim.

Siêu âm tim qua thực quản: là kỹ thuật tái tạo ra hình ảnh trái tim. Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh chi tiết về trái tim và các mạch máu dẫn đến hoặc xuất phát từ tim. Không giống như siêu âm tim thông thường, đầu dò siêu âm thực quản tạo ra sóng siêu âm được gắn vào một ống thông nhỏ đi qua miệng, sau đó xuống cổ họng và vào thực quản của bạn. Nhờ cấu tạo thực quản rất gần với buồng tim nên có thể thu được hình ảnh về cấu trúc và van tim rất rõ ràng.

Siêu âm tim qua thực quản được áp dụng khi hình ảnh siêu âm tim qua thành ngực có chất lượng kém như ở bệnh nhân béo phì, mắc bệnh hen phế quản, COPD, sau phẫu thuật tim. Siêu âm tim qua thực quản cung cấp hình ảnh các cấu trúc nhỏ dưới 3 mm một cách rõ ràng hơn so với siêu âm qua thành ngực như sùi nội mạc tim và tổ chức dưới van nhất là trên nền van tim nhân tạo, các lỗ thông nhỏ bất thường trong tim như lỗ bầu dục.

Siêu âm tim gắng sức: là phương pháp giúp xác định tình trạng thiếu máu cơ tim trong và sau khi người bệnh thực hiện nghiệm pháp gắng sức thể lực hoặc sử dụng thuốc. Siêu âm tim gắng sức cho thấy sự bất thường chuyển động của vùng cơ tim do thiếu máu, việc đánh giá mức độ rối loạn huyết động của dòng máu qua van ở bệnh nhân hẹp van động mạch chủ có triệu chứng đáng kể mà chênh áp qua van khi nghỉ không cao rõ rệt. Việc lựa chọn phương pháp nào phụ thuộc vào tính sẵn có, kinh nghiệm của bác sĩ và giá thành.

Siêu âm tim thai: Siêu âm tim thai rất cần thiết trong thai kỳ bởi kỹ thuật này có thể tầm soát một số dị tật tim của thai nhi. Kỹ thuật siêu âm tim thai được thực hiện phổ biến nhất là kỹ thuật siêu âm hai chiều bằng đầu dò tương tự siêu âm bụng và được tiến hành khi mẹ khám thai định kỳ vào tuần thứ 18 đến tuần thứ 22 của thai kỳ.

Tuy nhiên, có thể thực hiện siêu âm tim thai sớm (thời điểm 11-16 tuần) để phát hiện sớm hơn nữa các dị tật tim thai trong các trường hợp như thai phụ có tiền căn sinh con dị tật tim bẩm sinh trong lần mang thai trước, phát hiện dị tật lớn của cơ quan ngoài tim, độ mờ da gáy dày.

Các trường hợp siêu âm tim thai sớm này cần sử dụng đầu dò âm đạo vì khả năng cho hình ảnh tốt hơn đầu dò bụng. Siêu âm tim thai ba chiều (3D), bốn chiều (4D) là bước tiến trên thành quả của siêu âm 2D. Hình ảnh được thể hiện thêm một chiều nữa trong không gian giúp người xem thấy được dễ dàng các cấu trúc như hình chụp thật, thay vì là hình mặt cắt xuyên qua như siêu âm 2D. Siêu âm 3D, 4D cho ra hình ảnh màu đúng với kích thước thật của thai nhi.

Siêu âm tim giúp chẩn đoán bệnh

Bác sĩ Duyên chia sẻ thêm, nhờ siêu âm tim, các bác sĩ có thể quan sát được tình trạng của tim từ đó chẩn đoán được các vấn đề như:

Kích thước tim: bao gồm kích thước các buồng tim, bề dày các thành tim, kích thước của vòng van, lá van, dây chằng van tim. Từ đó, đánh giá buồng tim có bị giãn không, thành tim có bị dày bất thường hay bị mỏng đi, van tim có bị thiểu sản hay giãn vòng van hay không...

Các vấn đề về van: Siêu âm tim có thể giúp bác sĩ xác định các van tim có mở đủ rộng dòng máu chảy qua một cách dễ dàng không bị cản trở hay không hoặc có đóng kín để ngăn chặn dòng máu rò rỉ ngược trở lại hay không.

Sức bơm (công bơm máu của tim): Các phép đo thu được từ siêu âm tim bao gồm phần trăm máu được bơm ra từ tâm thất đầy với mỗi nhịp tim (phân suất tống máu) và thể tích máu được bơm từ tim trong vòng một phút (cung lượng tim). Một trái tim không bơm được lượng máu để đáp ứng đủ nhu cầu cơ thể có thể dẫn đến các triệu chứng suy tim.

Tổn thương cơ tim toàn bộ hay khu trú: Siêu âm tim có thể quan sát toàn bộ hoạt động co bóp của các thành tim để xác định chức năng các thành tim có đóng góp bình thường cho hoạt động bơm máu của tim hay không. Do thiếu máu cơ tim hay viêm cơ tim khu trú có thể làm xuất hiện các khu vực vùng cơ tim co bóp yếu, không co bóp, thậm chí còn phình thành tim.

Các khối bất thường trong buồng tim: như u nhầy, huyết khối, tổ chức sùi.

Dị tật bẩm sinh hay mắc phải: Siêu âm tim có thể giúp phát hiện các luồng thông bất thường giữa các buồng tim, giữa mạch máu lớn, sự thiếu hụt hoặc không phát triển đầy đủ của một vài cấu trúc trong tim... Các dị tật này có thể xuất hiện từ trong bào thai hoặc mắc phải sau sinh như biến chứng thủng vách liên thất sau nhồi máu cơ tim.

Các bệnh lý của màng ngoài tim: có dịch trong khoang màng tim hay dày dính màng tim.

Những đối tượng cần siêu âm tim

Siêu âm tim thường được chỉ định đối với các bệnh nhân có triệu chứng bệnh tim hoặc mạch máu như tăng huyết áp, loạn nhịp tim, đau thắt ngực, khó thở, hồi hộp... thậm chí khi phát hiện ra những bất thường về tim mạch qua các xét nghiệm khác như chụp X-quang phổi thấy bóng tim to hoặc nghe thấy tiếng tim bất thường bằng ống nghe.

Ưu, nhược điểm của kỹ thuật siêu âm

Ưu điểm

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Duyên, siêu âm là một khảo sát y học thường quy ngày càng được cải tiến giúp cho các bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị bệnh. Siêu âm quy ước tạo ra những hình ảnh các lát cắt mỏng và phẳng của quả tim. Những tiến bộ trong kỹ thuật siêu âm bao gồm siêu âm 3 chiều (siêu âm 3D) có khả năng tái tạo lại dữ liệu thu nhận được từ sóng âm thành hình ảnh 3 chiều. Siêu âm 4 chiều (siêu âm 4D) là siêu âm 3 chiều có ghi nhận sự chuyển động.

Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không gây đau, có thể kiểm tra nhiều lần không gây tổn hại đến người sử dụng. Siêu âm sử dụng sóng siêu âm, không dùng tia phóng xạ ion hóa nên không gây tổn hại đến sức khỏe người bệnh.

Những hình ảnh được máy siêu âm cung cấp hỗ trợ đắc lực bác sĩ chẩn đoán bệnh lý chính xác, hiệu quả.

Nhược điểm

Bác sĩ Duyên chia sẻ thêm, siêu âm tim là phương pháp chẩn đoán và kiểm tra tim mạch hiện đại, cho hình ảnh rõ nét, có thể thực hiện nhiều lần, không gây đau, không có biến chứng. Tuy nhiên, bạn có thể gặp một số khó chịu sau:

- Cảm giác khó chịu khi bác sĩ tháo bỏ băng dính gắn các điện cực trên ngực.

- Cổ họng đau trong vài giờ nếu siêu âm tim qua thực quản, hiếm trường hợp ống siêu âm làm xước cổ họng bên trong. Trong quá trình siêu âm, có thể bạn sẽ gặp phải vấn đề hô hấp do thuốc an thần hoặc lượng oxy hít thở.

- Việc gắng sức hay dùng thuốc trong siêu âm tim gắng sức có thể gây loạn nhịp tim tạm thời chứ không phải do siêu âm tim.

Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm; trang bị hệ thống máy móc tiên tiến hiện đại. Trung tâm là một trong những đơn vị tiên phong cập nhật và ứng dụng những kỹ thuật mới trong tầm soát, chẩn đoán và điều trị các bệnh tim mạch. Nhờ đó, nhiều trường hợp bệnh nhân được phát hiện sớm ngay từ giai đoạn đầu, có hướng can thiệp xử trí kịp thời, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

(Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh)