Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKI Nguyễn Chí Thanh, khoa Ung Bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM.

Ngoài tác dụng tiêu diệt tế bào ung thư, hóa trị còn có thể gây ra các tác dụng phụ như nôn ói, thiếu máu, tổn thương thần kinh... ảnh hưởng đến quá trình điều trị và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tổn thương thần kinh do hóa trị còn gọi là tổn thương thần kinh ngoại biên do hóa trị (Chemotherapy Induced Peripheral Neuropathy - CIPN).

Triệu chứng

• Đau ở tay và chân.
• Cảm giác tê, ngứa ran ở tay và chân.
• Cảm giác nhói, điện giật ở tay hoặc chân.
• Đi lại khó khăn, dễ bị tuột giày dép.
• Cảm giác bàn chân không chạm đất.
• Tay và chân không có cảm giác.
• Khó cài nút quần áo hay khó khăn trong việc sử dụng những vật dụng thông thường trong sinh hoạt.

Các triệu chứng này có thể rõ rệt, nặng hơn nếu người bệnh tiếp xúc với các vật liệu kim loại, vật liệu có tính chất sợi polyester và ở nhiệt độ lạnh.

Phòng ngừa

Người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc hóa trị ít hoặc không có khả năng gây tổn thương thần kinh. Tuy nhiên, mỗi bệnh ung thư sẽ có những loại thuốc hóa trị phù hợp. Bác sĩ thường lựa chọn thuốc tốt nhất với tình trạng bệnh hiện tại nên thay đổi thuốc khó xảy ra.

Trường hợp không thể thay đổi loại thuốc hóa trị, người bệnh có thể áp dụng một số cách sau để góp phần phòng ngừa:

• Chế độ ăn uống: Ăn uống lành mạnh có thể giúp cơ thể chống lại ung thư hiệu quả hơn và giảm một số tác dụng phụ của điều trị. Người bệnh nên ưu tiên thực phẩm nhiều nước, trái cây...
• Kem dưỡng: Kem dưỡng giúp giảm triệu chứng do tổn thương thần kinh. Người bệnh có thể thử một số loại kem dịu nhẹ không có khả năng kích ứng da.
• Tập thể dục: Các bài tập làm tăng lưu lượng máu đến tay chân, giảm đau tạm thời. Một số hoạt động như bơi lội, thể dục nhịp điệu hoặc yoga là lựa chọn an toàn.
• Vitamin: Thiếu hụt vitamin có thể khiến các tổn thương nghiêm trọng hơn. Người bệnh tham khảo thêm ý kiến bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng về vấn đề này.
• Massage: Xoa bóp bấm huyệt có thể cải thiện triệu chứng tổn thương thần kinh.
• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với vật bằng kim loại, vật liệu có tính chất sợi polyester, các vật có nhiệt độ lạnh. Đeo bao tay và mang vớ bằng cotton khi thời tiết lạnh.

Điều trị

Người bệnh bị tổn thương thần kinh ngoại biên do hóa trị nên thông báo ngay với bác sĩ để có hướng dẫn xử trí kịp thời. Tổn thương thần kinh có thể khá nghiêm trọng nhưng thường không vĩnh viễn.

Các triệu chứng giảm dần sau khi ngừng hóa trị từ vài tuần đến vài tháng. Tùy từng người bệnh, loại thuốc hóa trị mà các triệu chứng này có thể mất hẳn hoặc tồn tại vĩnh viễn với mức độ nhẹ hơn.

Tổn thương thần kinh ngoại biên gây phiền toái và mệt mỏi cho người bệnh. Nhưng nếu người bệnh đã được tư vấn, hiểu rõ, kết hợp các phương thức điều trị hỗ trợ khác, các triệu chứng này sẽ được cải thiện và không gây nguy hiểm.

Nguyễn Trăm