Toa thuốc còn ba ngày, sau đó tái khám và tiêm tiếp đến khoảng 10-12 ngày. Tôi có thể tự tiêm tại nhà được không, cách thức như thế nào? (Ngọc Vân, Thái Nguyên)

Trả lời:

Điều trị thụ tinh ống nghiệm (IVF) không thuộc bệnh lý cấp bách nhưng phác đồ gồm nhiều bước liên tiếp phức tạp. Gián đoạn ở bước nào cũng có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ thành công, tốn kém chi phí.

Bạn đang trong quá trình tiêm thuốc kích trứng, tức đưa thuốc nội tiết vào cơ thể nhằm kích thích sự phát triển của các nang noãn đến giai đoạn trưởng thành. Tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM (IVF Tâm Anh TP HCM), người bệnh thường được kê toa thuốc kích trứng đầu tiên khoảng 5 ngày, tái khám để theo dõi đánh giá sự phát triển của nang trứng và được kê toa tiếp theo. Toàn phác đồ tiêm thuốc thường dài 10-12 ngày, tùy tình trạng có thể ngắn hoặc dài hơn, nhằm thu được đủ số lượng noãn (trứng) giúp tạo phôi. Đây là bước quan trọng và ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ thành công khi điều trị vô sinh hiếm muộn, nhất là trường hợp dự trữ buồng trứng thấp, giảm dự trữ buồng trứng.

Thuốc có thể được tiêm dưới da, tiêm bắp, tiêm mông hoặc tại mặt trước ngoài đùi. Trong đó tiêm dưới da là cách thức người bệnh có thể thực hiện tại nhà. Vị trí tiêm bắp và tiêm mông chỉ nên thực hiện tại bệnh viện với sự hỗ trợ của nhân viên y tế. Trong tình hình mưa lũ, để không gián đoạn quá trình điều trị, bạn có thể tiêm thuốc tại nhà với phương pháp tiêm dưới da.

Trước khi tiêm, bạn cần lau sạch bề mặt dụng cụ tiêm, rửa sạch tay với dung dịch rửa tay hoặc xà phòng và nước, sau đó lau khô tay với khăn sạch. Chuẩn bị đầy đủ thuốc và các dụng cụ cần thiết, đặt lên một bề mặt sạch sẽ.

Bạn cần kiểm tra lại thuốc để đảm bảo bột thuốc hoặc dung dịch thuốc còn nguyên vẹn trong lọ và còn hạn sử dụng. Với thuốc kích thích buồng trứng dạng bút tiêm cần kiểm tra cửa sổ hiển thị liều đã được cài về "0".

Với thuốc gồm bột thuốc và dung môi pha tiêm, cần kiểm tra dung môi để đảm bảo dung dịch trong suốt và không chứa các thành phần lạ. Nếu thấy dung dịch thuốc bị đổi màu, vẩn đục hoặc chứa thành phần lạ, bạn không nên sử dụng thuốc mà cần báo ngay cho nhân viên y tế để xử lý.

Sau khi chuẩn bị ống tiêm thuốc kích trứng và xác định liều lượng của thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, bạn sẽ tiêm thuốc theo các bước:

Làm sạch vùng tiêm. Chọn một vị trí để tiêm dưới da tại vùng bụng ngang hoặc bụng dưới, cách rốn 3-5 cm. Lau vị trí tiêm bằng bông tẩm cồn cho đến khi da sạch. Lau theo vòng tròn và để cồn khô trước khi tiêm.

Với thuốc kích trứng ở dạng bút tiêm, bạn kiểm tra lại liều thuốc tiêm, cửa sổ hiển thị liều thuốc đảm bảo chính xác. Nên dùng tay véo nhẹ một nếp da tại vị trí đâm kim, tay còn lại cầm bút tiêm, đâm toàn bộ chiều dài kim tiêm vào da, vuông góc với mặt da. Sau đó thả nếp gấp da ra.

Bạn cần giữ núm định liều hết mức có thể, xem số hiện trên cửa sổ về số "0". Ấn núm cài đặt liều trong ít nhất 5 giây để đảm bảo đã tiêm đủ liều lượng. Sau đó, rút kim tiêm ra khỏi da nhưng vẫn ấn giữ nút cài đặt liều của bút.

Lưu ý không thả núm cài đặt lại liều cho đến khi lấy kim ra khỏi da. Dùng bông hoặc gạc vô khuẩn ấn nhẹ vào vị trí vừa mới tiêm. Dán băng cá nhân vào vị trí tiêm.

Với thuốc kích trứng sử dụng bơm kim tiêm, bạn cầm bơm kim tiêm bằng một tay, tay còn lại véo nhẹ một nếp da tại vị trí tiêm. Giữ da giữa ngón cái và ngón trỏ. Từ từ đâm kim tiêm vào da ở một góc 45 độ đến 90 độ so với mặt da, sau đó mở tay nắm da ra.

Kéo nhẹ pít tông về phía sau và kiểm tra xem có tiêm nhầm vào mạch máu hay không. Nếu không có máu vào bơm tiêm, ấn từ từ pít tông xuống để tiêm thuốc. Khi tiêm hết thuốc, rút kim ra khỏi da theo góc như đã đâm vào. Dùng bông hoặc gạc vô khuẩn ấn nhẹ vào vị trí vừa mới tiêm. Dán băng urgo vào vị trí tiêm.

Nếu có máu vào bơm tiêm, bạn rút kim ra khỏi da theo góc như đã đâm vào. Dùng bông hoặc gạc vô khuẩn ấn nhẹ vào vị trí vừa đâm kim. Sau đó tiêm vào vị trí khác theo hướng dẫn vị trí tiêm thuốc.

Bạn nên thay đổi vị trí tiêm giữa các lần tiêm, xen kẽ giữa bên trái và bên phải của bụng dưới để hạn chế đau và các tác dụng phụ trên da. Trường hợp có bất thường xảy ra trong quá trình tiêm thuốc kích trứng tại nhà, người bệnh đến bệnh viện hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được khám.

Khi hết toa thuốc và tình hình mưa lũ ổn định, bạn nên đến bệnh viện tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ để được đánh giá toàn diện mức độ trưởng thành của nang trứng và kê toa tiếp theo phù hợp nhất.

ThS.BS Lê Uyên Phương
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh