Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Anh Duy Tùng - Bác sĩ trưởng Nutrihome Lê Đại Hành, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome cho biết, nhiều người hiện nay chưa hiểu rõ bệnh lý dinh dưỡng là bệnh gì, hoặc nếu có thì cũng chưa quan tâm đúng mức để có những điều chỉnh và điều trị kịp thời nhằm bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Theo bác sĩ Tùng, có thể tạm chia bệnh lý dinh dưỡng ra thành 2 nhóm như sau. Nhóm liên quan trực tiếp đến dinh dưỡng bao gồm các bệnh lý như biếng ăn, suy dinh dưỡng thấp còi, nhẹ cân, thiếu vi chất, thừa cân béo phì, táo bón, bất dung nạp lactose... Nhóm liên quan gián tiếp đến dinh dưỡng bao gồm các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, ung thư, bệnh cơ xương khớp...

"Rất nhiều bệnh lý dinh dưỡng không chỉ tác động trực tiếp tới sức khỏe của một người, mà có thể ảnh hưởng đến cả các thế hệ sau đó. Với cả 2 nhóm bệnh nói trên, dinh dưỡng đều đóng vai trò rất quan trọng. Dinh dưỡng càng thiếu phù hợp thì bệnh tình sẽ càng tiến triển nặng hoặc gây khó khăn cho việc điều trị", bác sĩ Tùng cho biết.

Theo đó, bác sĩ Tùng khuyến cáo dưới đây là các bệnh lý dinh dưỡng dễ có nguy cơ mắc phải ở cả trẻ em và người lớn.

Suy dinh dưỡng, nhẹ cân, thấp còi

Đây là tình trạng cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng chủ yếu là các chất sinh năng lượng bao gồm thiếu glucid, protid, lipid. Bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi. Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em. Tuy nhiên, các nguyên nhân hầu như xuất phát từ chế độ dinh dưỡng cho trẻ, thói quen ăn uống không hợp lý hay những vấn đề dinh dưỡng không tốt trong thai kỳ của người mẹ.

Thiếu vi chất dinh dưỡng

Tình trạng này xảy ra ở cả người lớn và trẻ em. Vi chất dinh dưỡng gồm 2 nhóm: nhóm các nguyên tố khoáng (kẽm, sắt, đồng, canxi, i-ốt...) và nhóm vitamin (A, B, C, D, E, K...) đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển thể trạng, sức khỏe, trí tuệ, nâng cao sức đề kháng, phòng chống bệnh tật. Thiếu vi chất dinh dưỡng được ví như "nạn đói tiềm ẩn" gây hậu quả nghiêm trọng, làm suy giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh cấp và mãn tính, trẻ còi cọc, chậm phát triển...

Biếng ăn

Biếng ăn là tình trạng người bệnh ăn ít hơn bình thường và không vui vẻ, "tự nguyện" ăn uống khiến mỗi bữa ăn trở thành một "cuộc chiến" căng thẳng. Bệnh lý này thường gặp ở trẻ em mọi lứa tuổi và cả người lớn, nếu không can thiệp kịp thời sẽ dẫn đến hậu quả thiếu vi chất, suy dinh dưỡng, dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn.

Thừa cân béo phì

Tình trạng này hiện đang là vấn nạn của toàn cầu. Bệnh có nhiều hậu quả nguy hiểm như chứng ngưng thở khi ngủ, các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp, ung thư...

Táo bón

Người bị táo bón thường có số lần đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần. Đồng thời, khi đi tiêu có thể gặp khó khăn, cảm giác đau rát, chảy máu hậu môn, phân cứng... Táo bón dễ gặp ở trẻ từ 2 - 6 tuổi và ít hơn ở người trưởng thành. Mặc dù táo bón không gây nguy hiểm đến tính mạng, nếu để bệnh kéo dài có thể gây hại cho hệ tiêu hóa, ảnh hưởng đến sức khỏe và làm chậm tăng trưởng ở trẻ em.

Suy dinh dưỡng trong thai kỳ và sau sinh

Đối với mẹ bầu và mẹ sau sinh, dinh dưỡng tốt giúp tăng sức đề kháng, "vượt cạn" thành công, sớm phục hồi sức khỏe sau sinh, tăng cường nguồn sữa cho con bú, giảm nguy cơ mắc một số tai biến sản khoa hoặc các bệnh lý dễ gặp trong thai kỳ. Ngược lại, nếu mẹ có chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn khiến thai chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng, tăng tỷ lệ sinh non.

Suy nhược, suy dinh dưỡng ở người lớn tuổi

Tình trạng này xảy ra do thiếu các chất sinh năng lượng và nhiều chất dinh dưỡng khác trong thời gian dài khiến cơ thể mệt mỏi, kém tập trung hoặc suy nhược. Hậu quả của suy dinh dưỡng, suy nhược là cơ thể nhạy cảm hơn với các bệnh nhiễm trùng do hệ miễn dịch suy yếu, rối loạn tiêu hóa kéo dài, trí nhớ sụt giảm...

Loãng xương: Là tình trạng xương trở nên giòn, mỏng và xốp dẫn đến xương không thể nâng đỡ cơ thể và rất dễ gãy, sụp lún vào nhau. Mặc dù loãng xương thường thấy ở người già (nhất là phụ nữ sau mãn kinh), tuy nhiên bệnh cũng có thể thấy ở người trẻ tuổi nếu bị rối loạn ăn uống, chế độ ăn uống thiếu canxi.

Các bệnh lý liên quan đến dinh dưỡng

Bệnh tim mạch (tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ): Là các tình trạng liên quan đến sức khỏe của tim mạch, gây tử vong hàng đầu. Một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh tim mạch hoặc khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn là do chế độ ăn uống nhiều thực phẩm chế biến sẵn nhiều dầu mỡ, ăn nhiều chất béo no; sử dụng thuốc lá, bia rượu...

Đái tháo đường: Là bệnh mạn tính do rối loạn chuyển hóa chất bột đường, hậu quả của tình trạng tăng đường huyết kéo dài, tỷ lệ mắc bệnh này ngày càng tăng trong xã hội hiện đại. Chế độ ăn uống thiếu khoa học cũng là một trong các nguyên nhân khiến bệnh tăng nặng, khó kiểm soát.

Ung thư: Là bệnh của các tế bào - vốn là những đơn vị cấu trúc cơ bản của cơ thể. Cơ thể liên tục sản sinh ra các tế bào mới để thay thế những tế bào đã chết hoặc hàn gắn tế bào bị tổn thương. Nếu vì một lý do nào đó các tế bào bình thường trở nên bất thường (đột biến) sẽ dẫn đến ung thư. Bất cứ ai cũng có thể mắc ung thư, song các đối tượng dễ có nguy cơ mắc bệnh là người có chế độ ăn không đảm bảo an toàn, hấp thu nhiều chất béo, thịt đỏ, ít ăn rau, ăn không đúng giờ, hay bỏ bữa, người thường xuyên thức khuya...

Các bệnh lý khác: Viêm khớp, bệnh gan, thận, hen suyễn, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính... có thể trở nặng hoặc khó điều trị hiệu quả nếu người bệnh có chế độ dinh dưỡng không phù hợp. Ngược lại, thực hiện dinh dưỡng tốt sẽ gia tăng khả năng phản ứng và kích hoạt cơ chế tự bảo vệ của cơ thể, điều hòa các rối loạn chuyển hóa trong cơ thể góp phần giảm các bệnh mãn tính như dạ dày, bệnh về gan, suy thận...

Để có thể nhận biết tình trạng dinh dưỡng của cơ thể có vấn đề, bác sĩ Tùng đưa ra một số triệu chứng thường gặp như: luôn cảm thấy mệt mỏi, uể oải; tóc - móng khô, dễ gãy rụng; mắc các vấn đề về răng miệng; các bệnh ở đường tiêu hóa (tiêu chảy, táo bón, kém hấp thu dinh dưỡng); dễ bị bầm tím, vết thương lâu lành; hệ miễn dịch suy giảm dễ mắc bệnh; dễ mắc các chứng rối loạn lo âu, trầm cảm... Ở trẻ em, các dấu hiệu còn là chậm tăng trưởng, nhẹ cân, thấp còi...

Dinh dưỡng đúng không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, cải thiện đáng kể tình trạng bệnh mà còn tăng cường sức khỏe, giúp cơ thể luôn dẻo dai, năng động.

Trên thực tế, chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh được khuyến nghị cho tất cả mọi đối tượng, đặc biệt là trẻ em và những người có nguy cơ hoặc đang mắc phải bệnh mạn tính, bệnh lý dinh dưỡng là: nên phân chia bữa ăn hợp lý, ăn đủ nhu cầu, ăn đa dạng các loại thực phẩm, bữa ăn cần cân bằng 4 nhóm dưỡng chất chính: chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin và khoáng chất.

Trong đó, đặc biệt tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất thông qua chế độ ăn nhiều rau xanh, củ quả, trái cây. Hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn chiên xào nhiều dầu mỡ, ăn quá mặn hoặc thức ăn chứa nhiều muối...

"Đa số người dân chưa có sự quan tâm đúng mực đến dinh dưỡng và các bệnh lý dinh dưỡng. Mọi người, đặc biệt là các trường hợp đang hoặc có nguy cơ mắc bệnh cần đi khám để được xác định nguyên nhân, mức độ và có phương pháp điều trị phù hợp. Mỗi bệnh dinh dưỡng đều có đặc thù riêng, tình trạng sức khỏe của mỗi người cũng khác nhau, do đó không thể có công thức dinh dưỡng chung cho tất cả", bác sĩ Tùng cho biết.

Diên Vĩ