Chị Dung, ngụ Bình Dương, đau âm ỉ hông lưng trái 6 tháng trước, nghĩ do ngồi nhiều nên không đi khám, tập yoga tại nhà. Tình trạng nặng hơn, chị đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM khám.

Ngày 15/4, BS.CKI Phan Huỳnh Tiến Đạt, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, cho biết niệu quản trái của chị Dung, đoạn đi qua xương chậu, có một đoạn hẹp (chỉ 1-2 mm) cản trở nước tiểu từ thận đi xuống bàng quang. Điểm hẹp khiến thận ứ nước độ 2 và làm giãn một đoạn niệu quản dài từ điểm hẹp đến thận.

Chị có tiền sử viêm niệu quản, tổn thương sau viêm để lại mô sẹo. Theo thời gian, mô sẹo xơ dày lên bịt kín ống niệu quản, bác sĩ Đạt giải thích. Nếu không điều trị, giải phóng nước tiểu ứ đọng trên thận sớm, chị Dung có nguy cơ hình thành sỏi thận, nhiễm khuẩn thận sinh mủ, suy giảm chức năng thận phải lọc máu, chạy thận.

Hẹp niệu quản có thể điều trị bằng nhiều phương pháp, trong đó phẫu thuật tạo hình và xẻ hẹp niệu quản có thể loại bỏ hoàn toàn đoạn hẹp nên hiệu quả điều trị cao, nguy cơ tái phát hẹp thấp.

Tuy nhiên, chị Dung chỉ muốn điều trị nhẹ nhàng, ít đau. Do đó, bác sĩ Đạt áp dụng phương án nong niệu quản bằng cách nội soi đặt ống thông tiểu (ống sonde JJ) trong thời gian dài.

Sau khi gây mê, ê kíp mổ dùng hệ thống máy chụp X-quang di động C-Arm để xác định vị ống niệu quản. Thông qua hình ảnh trên màn hình nội soi, bác sĩ Đạt đưa ống sonde JJ đi qua niệu đạo đến niệu quản người bệnh. Theo quan sát, kích thước đoạn hẹp rất nhỏ, chỉ lớn hơn dây thăm dò nội soi (khoảng 1 mm) một chút.

Bác sĩ Đạt cho biết loại sonde JJ được sử dụng cho chị Dung có xuất xứ Mỹ, được sử dụng 1-2 năm gần đây tại Việt Nam. Ống được làm từ vật liệu sinh học nên có khả năng tồn tại trong cơ thể lâu dài đến 12 tháng. Khác với loại ống truyền thống (chỉ là một ống suôn thẳng), loại này có một đầu dạng rọ lưới đặt trong bàng quang, đầu còn lại nối với bể thận.

Khi gặp nước, đầu rọ lưới mềm ra, giảm kích thích bàng quang. Nhờ đó, sau khi đặt ống này, người bệnh không gặp các vấn đề rối loạn tiểu như đi tiểu nhiều lần, tiểu són, tiểu gấp, tiểu không hết... Bề mặt ống cũng có khả năng hấp thụ nước tốt tạo sự mềm mại, giảm ma sát; tránh làm tổn thương niệu quản nên sau khi đặt, người bệnh không bị đau, khó chịu khi mang ống thời gian dài.

Sau 15 phút, thủ thuật hoàn thành, chị Dung được xuất viện.

Niệu quản là đường ống dẫn nước tiểu được tạo ra từ hai quả thận xuống bàng quang. Chiều dài ống niệu quản 25-30 cm, kích thước lòng trong niệu quản tự nhiên rất nhỏ, chỉ 2-3 mm. Trên ống niệu quản có ba đoạn hẹp tự nhiên (không gây bệnh) tại vị trí khúc nối niệu quản - bàng quang, khúc nối niệu quản - thận, đoạn niệu quản đi qua xương chậu.

Có nhiều nguyên nhân gây bệnh hẹp niệu quản như sẹo xơ hình thành sau viêm nhiễm như trường hợp chị Dung, do sỏi rớt xuống từ thận, chấn thương tai nạn, tổn thương sau phẫu thuật y khoa, khối u chèn ép, xạ trị điều trị ung thư (gọi chung là hẹp niệu quản mắc phải); hoặc do bẩm sinh.

Hẹp niệu quản diễn tiến âm thầm, khi thận ứ nước nhiều mới phát sinh biểu hiện đau thắt hông lưng, tiểu máu, tiểu khó, tiểu nhiều lần, nhiễm khuẩn tiết niệu tái phát nhiều lần. Thận ứ nước trong thời gian dài không được điều trị dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm đài bể thận, thận ứ mủ, suy giảm chức năng thận không phục hồi, teo thận.

Bác sĩ Đạt cho biết hẹp niệu quản là bệnh tiết niệu khá phổ biến, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, giới tính. Tại khoa Tiết niệu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, trung bình khoảng 50-100 người bệnh đến khám do hẹp niệu quản mỗi tháng, trong đó, khoảng 60-70% trường hợp được chỉ định đặt ống JJ niệu quản. Khoảng 15-20 trường hợp cần mang ống lâu dài nên được đặt loại ống giống chị Dung.

Đặt ống JJ niệu quản là chỉ định đầu tiên trong điều trị hẹp niệu quản nhằm nhanh chóng giải phóng ứ nước, tránh tổn thương thận. Thời gian đặt ống JJ niệu tối thiểu kéo dài 3-6 tháng. Đối với người bệnh có khối u ung thư chèn ép gây hẹp niệu quản, phải đặt ống JJ cả đời, bác sĩ thay ống định kỳ, chọn loại ống sử dụng lâu (từ 12 tháng trở lên) để tiết kiệm chi phí cho người bệnh.

Không thể phòng ngừa hẹp niệu quản bẩm sinh nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách tránh chấn thương vùng chậu, quan hệ tình dục an toàn để hạn chế nhiễm khuẩn tiết niệu, điều trị viêm đường tiết niệu để tránh hình thành mô sẹo xơ, ngăn hình thành sỏi thận (giảm ăn mặn, thịt động vật, uống nhiều nước...).

Bác sĩ Tiến Đạt khuyến cáo người có các triệu chứng trên cần đến bệnh viện khám để tìm ra nguyên nhân, điều trị kịp thời, tránh để lâu ảnh hưởng chức năng thận.

Thắng Vũ