Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM.

Tiền đình là bộ phận thuộc hệ thần kinh nằm ở phía sau ốc tai, có vai trò duy trì trạng thái thăng bằng ở các tư thế, phối hợp cử động mắt, đầu và thân.

Hệ thống tiền đình gồm cơ quan cảm nhận là ống bán khuyên nằm trong ốc tai, dây thần kinh dẫn truyền và nhân thần kinh phân tích tín hiệu trong não.

Rối loạn tiền đình là tình trạng truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não tổn thương. Triệu chứng điển hình là mất khả năng giữ thăng bằng, đi đứng loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, quay cuồng.

Rối loạn tiền đình gồm rối loạn tiền đình trung ương và rối loạn tiền đình ngoại biên. Trong đó, chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) thuộc rối loạn tiền đình ngoại biên.

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính phát triển khi các tinh thể canxi cacbonat (sỏi tai) nằm ở soan nang và cầu nang di chuyển, mắc kẹt tại ống bán khuyên (cơ quan tiền đình ở tai trong có vai trò giữ thăng bằng) khiến hệ tiền đình bị kích thích, khởi phát cơn chóng mặt.

Triệu chứng

• Cảm giác xoay vòng hoặc nghiêng ngả.
• Mất thăng bằng.
• Khó giữ vững tư thế khi đang đứng hoặc đang ngồi.
• Buồn nôn, nôn.
• Rung giật nhãn cầu.
• Cảm giác choáng váng.

Cơn chóng mặt kịch phát chỉ kéo dài vài giây đến vài phút; giai đoạn cao điểm vào buổi sáng, có xu hướng giảm về chiều tối.

Triệu chứng thường xảy ra khi di chuyển đầu như xoay đầu nhanh, cúi người xuống, lăn trên giường, chạy vòng tròn hoặc ngửa đầu ra sau.

Biến chứng

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính không phải là bệnh nguy hiểm nhưng có thể gây té ngã, nhất là ở người lớn tuổi, dẫn đến nhiều biến chứng như gãy tay, gãy chân, chấn thương đầu...

Trong một số trường hợp, các triệu chứng diễn ra và kết thúc, sau đó lại tiếp tục tái phát. Có những người tái phát bệnh sau một vài năm.

Điều trị

Người bệnh không nên chủ quan với các triệu chứng, đến bác sĩ khám khi tình trạng chóng mặt kéo dài nhiều giờ liền không khỏi hoặc kèm theo đau nhức đầu dữ dội, suy giảm thị lực, sốt cao, đi đứng khó khăn, tay chân tê.

Tình trạng chóng mặt có thể cải thiện khi người bệnh thực hiện các bài tập nhằm tái định vị sỏi tai như Epley, Semont, BBQ Roll, Gufoni, Yacovino... Các bài tập này có thể thực hiện tại bệnh viện hoặc tại nhà.

Cách đây 5 năm, rối loạn tiền đình do chóng mặt tư thế kịch phát lành tính từng được coi là "bệnh không thể chữa khỏi, phải chung sống cả đời". Nhưng hiện một số công nghệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán và điều trị hiệu quả cho người bệnh, hồi phục đến 90% sau 1-2 tuần điều trị.

Uyên Trinh