Bé được phát hiện dị tật tim khi còn là bào thai 18 tuần. Mẹ bé là chị Minh, 35 tuổi, được bác sĩ theo dõi thai kỳ chặt chẽ, lên phương án hồi sức trái tim cho bé ngay khi chào đời. Cuối tháng 4, ở tuần thai thứ 38, bé sinh thường, nặng 2,5 kg, da tím tái. Chỉ số SpO2 (oxy trong máu) thấp 35% (bình thường khoảng 95%), bé được hồi sức ngay tại phòng sinh.

Sau khi được hỗ trợ hô hấp, bé ổn định, chỉ số SpO2 chênh lệch rõ rệt giữa tay phải (45%) và chân (70-75%), chứng tỏ máu trộn tầng nhĩ không tốt dẫn tới thiếu oxy tim (luồng lưu thông máu trái - phải rất kém). Não bé nhận được rất ít oxy. Ngày 6/5, BS.CKI Vũ Năng Phúc, Trưởng khoa Tim bẩm sinh, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, cho biết đây là biểu hiện điển hình của dị tật chuyển vị đại động mạch.

Bác sĩ Phúc giải thích ở tim bình thường, có hai đại tuần hoàn phổi và hệ thống, thông thương nhau qua hệ thống mao mạch. Trong chuyển vị đại động mạch, động mạch chủ xuất phát từ thất phải (đáng lẽ từ thất trái), động mạch phổi đi ra từ thất trái (lẽ ra từ thất phải). Điều này làm máu đỏ (nhiều oxy) đi vòng vòng trong tuần hoàn phổi và máu đen (ít oxy) chỉ đi vòng vòng trong tuần hoàn hệ thống. Máu nhiều oxy không thể đi qua tuần hoàn hệ thống, dẫn tới cơ thể thiếu oxy trầm trọng để nuôi cơ thể.

Tình trạng nặng, bệnh nhi có 30% nguy cơ tử vong trong tuần đầu tiên sau sinh, hoặc 50% trong vòng một tháng, 90% nguy cơ tử vong trong năm đầu, bác sĩ Phúc cho biết.

Bác sĩ cần can thiệp phá vách liên nhĩ bằng bóng (thủ thuật Rashkind) cho bé nhằm mở rộng tạo lỗ thông liên nhĩ kích thước vừa đủ. Điều này giúp cải thiện độ bão hòa oxy động mạch toàn thân. "Đây là ca can thiệp tim nhỏ tuổi nhất tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh", bác sĩ Phúc nói.

Hai giờ sau khi chào đời, bé gái được chuyển tới phòng thông tim bằng lống ấp, bảo đảm độ ấm trong quá trình di chuyển. Hệ thống sưởi trong phòng thông tim giúp trẻ duy trì nhiệt độ tối ưu.

Bác sĩ luồn ống thông có đầu bóng từ tĩnh mạch đùi đến tâm nhĩ trái. Bóng được bơm căng lên và rút đột ngột về tâm nhĩ phải, tạo ra lỗ thông trên vách liên nhĩ. Thao tác bơm bóng trên trẻ sơ sinh cần cẩn trọng và chính xác vì mạch máu rất nhỏ. Nếu vị trí ống thông quá sâu, khi bơm bóng có thể làm vỡ tĩnh mạch phổi. Lúc rút bóng cũng không được quá mạnh vì dễ tổn thương tĩnh mạch chủ dưới.

Sau 20 phút can thiệp, lỗ thông ở vách ngăn tâm nhĩ hình thành, đưa oxy đến nuôi các cơ quan não, tay, chân... đồng đều. Chỉ số SpO2 ở tay đạt 80-85%, chân 90-95%. Bé giảm tím tái, thở êm. Dự kiến sau một tuần, khi sức khỏe bé ổn định, bác sĩ phẫu thuật để đưa động mạch chủ và động mạch phổi về đúng vị trí.

Bác sĩ Phúc cho biết chuyển vị đại động mạch là dị tật xảy ra với tỷ lệ 4,7/10.000, chiếm 3% tổng số ca bệnh tim bẩm sinh. Việc điều trị phức tạp nên tập trung ở một số bệnh viện lớn.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ trẻ mắc bệnh bao gồm thai phụ có tiền sử nhiễm rubella hoặc một bệnh do nhiễm siêu vi khác, lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá hoặc dùng một số loại thuốc; đái tháo đường thai kỳ không được kiểm soát.

Phá vách liên nhĩ là thủ thuật cấp cứu cho nhiều trường hợp bệnh tim bẩm sinh cần luồng thông tầng nhĩ để hòa trộn máu. Thủ thuật này được xem là tiền đề cho những ca mổ lớn của trẻ sau này.

Trẻ bị tật tim bẩm sinh chuyển vị đại động mạch cần phẫu thuật một hoặc nhiều lần. Phụ nữ có tiền sử gia đình bị dị tật tim hoặc đã sinh em bé khiếm khuyết tim bẩm sinh cần đến bác sĩ tư vấn trước khi mang thai. Khi có kế hoạch mang thai, phụ nữ nên tiêm vaccine trước ít nhất 6 tháng, bổ sung vitamin và axit folic, không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, kiểm soát đái tháo đường thai kỳ.

Thu Hà

* Tên bệnh nhân đã được thay đổi