Chị Lê Thanh Loan (quận 5, TP HCM) đưa con đi khám tại Phòng khám dinh dưỡng Nutrihome, chia sẻ bé trước đây mũm mĩm nhưng 2 tháng nay thấy con bị sụt cân nhanh. Cháu ăn nhiều, uống nước nhiều nhưng vẫn gầy đi. Bác sĩ cho biết bé bị tiểu đường type 2. Chị Loan ngạc nhiên: "một đứa bé mới 10 tuổi sao có thể bị tiểu đường. Tôi cứ nghĩ đây là bệnh của người lớn".
Giải đáp thắc mắc này, ThS.BS Trần Thị Hồng Loan - Bác sĩ dinh dưỡng, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, cho biết ngày càng có nhiều trẻ em ở lứa tuổi học đường bị thừa cân, béo phì. Trong đó, có bé mới 9-10 tuổi mắc đái tháo đường type 2 - căn bệnh vốn thường gặp ở người lớn tuổi.
Dấu hiệu của trẻ bị tiểu đường để ba mẹ nhận biết gồm: bé mệt mỏi, gầy sút 2-15 kg có thể kéo dài trong nhiều tháng; đi tiểu nhiều 3-10 lít/ngày, khát nhiều và uống nhiều; đói nhiều, ăn nhiều; da hay bị ngứa và dễ bị nhiễm trùng, lâu liền vết thương; giảm thị lực; chuột rút cẳng chân vào ban đêm, tê bì chân tay...
Khi trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ trên, ba mẹ cần cho trẻ đi khám ngay. Bệnh tiểu đường gây ra những thiệt thòi trong cuộc sống, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của trẻ. Bé chưa có khả năng tự bảo vệ, nhận biết dấu hiệu bệnh không rõ ràng. Đặc biệt, trẻ khó tự kiểm soát các cơn thèm ăn của mình.
Đối với đái tháo đường type 1, rất khó để phòng bệnh. Người bệnh có yếu tố tự miễn tiềm ẩn trong cơ thể, thường bệnh được phát ra khi gặp một số yếu tố thuận lợi như nhiễm trùng, stress. Nếu phòng được bệnh nhiễm trùng, stress thì có thể trì hoãn sự xuất hiện của bệnh.
Đối với đái tháo đường type 2, có thể giúp trẻ phòng bệnh bằng cách phòng ngừa trẻ thừa cân, béo phì bằng chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng, thường xuyên kiểm tra sức khỏe tổng quát, lưu ý các xét nghiệm về đường huyết (lượng đường có trong máu) hay trong nước tiểu (thử nước tiểu).
Theo đó, bác sĩ Hồng Loan đưa ra lời khuyên, một chế độ ăn lành mạnh cho trẻ cần hạn chế đồ ăn ngọt như: bánh kẹo, nước ngọt có ga, kem, nước mía, các loại quả khô ướp đường như mứt, quả ngọt sấy khô như chuối, mít... Khi ăn bánh kẹo nhiều sẽ không ăn được cơm, lượng đường tăng nhưng trẻ lại bị thiếu hụt các chất khác.
Phụ huynh nên cho trẻ ăn nhiều bữa trong ngày vì nếu ăn quá nhiều trong một bữa sẽ làm cho đường huyết tăng cao. Hàm lượng thức ăn trong bữa cần phù hợp. Ví dụ, bữa sáng chiếm 10%, bữa phụ buổi sáng 10%, bữa trưa 30%, bữa phụ buổi chiều 10%, bữa tối 30%, bữa phụ buổi tối (trước khi đi ngủ) 10%.
Cha mẹ xây dựng cho trẻ chế độ ăn uống cân đối các nhóm thực phẩm, ăn 3 phần rau, 2 phần trái cây mỗi ngày (mỗi phần tương đương một chén vừa hoặc tùy độ tuổi, theo tư vấn cụ thể của bác sĩ).
Trẻ cắt giảm lượng tinh bột, đường, chất ngọt trong thực phẩm, thay bằng chất đạm có trong cá, trứng, thịt, chất xơ, vitamin từ trái cây, rau củ. Bé tăng cường ăn nhiều cá hơn, tối thiểu nên ăn 2 bữa/tuần; hạn chế muối, tránh ăn mặn, bánh kẹo và nước ngọt có gas; không nên ăn nhiều nội tạng, mỡ động vật; ưu tiên các loại ngũ cốc nguyên cám; ăn ít cơm trắng, khi ăn nên nhai thật kỹ; cho trẻ uống sữa không đường.
Bác sĩ Loan nhấn mạnh, chất xơ là chìa khóa ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Với thực phẩm giàu chất xơ, glucose sản sinh từ từ, ngăn chặn đường trong máu tăng đột biến. Chất xơ có nhiều trong thực phẩm như trái cây (loại ít ngọt), rau củ quả... Dưỡng chất có tác dụng làm giảm đáp ứng glucose máu và insulin bằng cách kìm hãm thủy phân tinh bột, hấp thu glucose, lưu thức ăn ở dạ dày lâu hơn, cải thiện độ nhạy cảm của insulin, làm giảm nhanh mức đường trong máu. Các thực phẩm nên cho trẻ ăn: ngũ cốc nguyên hạt như bắp ngô, khoai sọ...; loại rau xanh như: bắp cải, rau cần, rau bí, rau muống...; quả chín ít ngọt như: thanh long, bưởi, cam, táo, lê, mận...
Những loại thức ăn thường có nhiều dầu mỡ, chiên xào, có nhiều chất béo, nhiều muối, đường như hamburger, mì gói, xúc xích, xiên que... ăn vào sẽ tăng nguy cơ thừa cân, béo phì, lâu dài sẽ chuyển hóa thành tiểu đường. Trẻ bỏ bữa sáng hoặc ăn qua loa vào bữa sáng sẽ ăn nhiều vào buổi trưa, buổi chiều. dễ làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì.
Ngoài ra, trẻ cần được khuyến khích tăng cường vận động, hướng bé theo đuổi một môn thể thao yêu thích và tập luyện thường xuyên. Trẻ tránh xem tivi, chơi điện tử... trong nhiều giờ. Đây là biện pháp quan trọng phòng bệnh đái tháo đường, giúp trẻ sống khỏe mạnh, phát triển cân đối.
Bình An