(Bài viết Ý Kiến không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.)
Để phát minh cần trí tưởng tượng và tri thức để thực hiện. Trước tiên, nói về trí tưởng tượng. Tưởng tượng để làm ra thứ gì đó có ích khác hẳn với tưởng tượng ra một câu chuyện để kể. Với truyện kiếm hiệp, tiên ma, thần thánh các loại, đố ai có thể tưởng tượng để phát minh ra được cái gì. Chỉ có truyện khoa học viễn tưởng thì may ra vì loại truyện này bắt buộc phải dựa trên tri thức khoa học có sẵn.
Tesla phát minh ra dòng điện xoay chiều. Ông dựa trên hiện tượng: Khi một cuộn dây quay quanh một cái lõi sắt sẽ tạo ra từ trường một chiều, tạo ra dòng điện một chiều đi từ cực dương đến cực âm. Nhưng khi cực âm "đầy" thì dòng điện sẽ "biến mất" dù cuộn dây vẫn quay. Tesla tưởng tượng ra cực dương và cực âm liên tục hoán đổi vị trí cho nhau, tức là phải có từ trường biến thiên để dòng điện liên tục "chạy qua chạy lại" không gián đoạn giữa hai cực. Dòng điện này gọi là dòng điện xoay chiều. Mục đích của dòng điện xoay chiều là truyền tải điện đi xa mà thôi.
Dòng điện xoay chiều đi vào mọi thiết bị điện đều phải được "nắn" lại thành dòng một chiều mới sử dụng được. Thiết bị chuyên "nắn" điện này gọi là cục biến điện (adapter).
Người ta tưởng tượng là tưởng tượng như vậy chứ không phải tưởng tượng dựa vào cái gì đó không liên quan hoặc không có cơ sở khoa học nào. Thơ văn tiểu thuyết các kiểu chả liên quan gì đến loại tưởng tượng này.
Như vậy, bạn muốn tưởng tượng ra một cái máy gì đó thì bạn phải tưởng tượng ra kết cấu bên trong của nó – được cấu tạo ra sao, vận hành như thế nào – sau đó mới nghĩ đến chuyện chế tạo thủ công một cái máy giống như trong tưởng tượng. Chứ còn ngồi mà tưởng tượng ra một cái máy thần kỳ có thể làm được việc này việc kia mà không quan tâm những chi tiết kể trên thì chẳng bao giờ phát minh ra được cái gì.
>> 'Phải tự sản xuất được máy móc trước khi bàn đến phát minh'
Còn để có tri thức phát minh, cần tổ chức thí nghiệm quy mô. "Một đống phế thải" thực chất là thí nghiệm thất bại khi bạn bắt đầu chế tạo cái máy giống như trong tưởng tượng. Để thí nghiệm sợi dây tóc cho bóng đèn, ông Edison đã thất bại hàng nghìn lần. Thí nghiệm tuy có tính may rủi nhưng vẫn được tiến hành khoa học. Mỗi lần thất bại đều được ghi lại, rút kinh nghiệm để thí nghiệm sau không dẫm vào vết xe đổ của thí nghiệm trước. Hàng nghìn lần là con số không tưởng nếu ta hình dung một người làm cái việc thí nghiệm ấy. Thực tế, có hàng trăm người làm thí nghiệm, mỗi người thí nghiệm trên một loại vật liệu khác nhau, không người nào giống người nào, chia ra thì mỗi người chỉ thất bại vài chục lần thôi.
Tổ chức thí nghiệm quy mô như vậy, đến nay người Việt mình ít làm được vì nó đòi hỏi phải có quy trình, có nguyên tắc để công việc của người này không trùng với công việc của người khác. Kết quả công việc của từng người là một mảnh ghép vụn vặt ráp nối với nhau mới thành bức tranh hoàn chỉnh.
>> Kinh tế lạc hậu nếu không khuyến khích sáng chế
Tóm lại, để phát minh cần trí tưởng tượng và tri thức để thực hiện. Trí tưởng tượng chỉ là ý tưởng. Không có tri thức để thực hiện thì cái ý tưởng ấy luôn luôn là một giấc mơ chẳng bao giờ thực hiện được. Chúng ta có rất nhiều người giỏi Toán (giàu ý tưởng) nhưng đáng tiếc không có tri thức tương ứng nên mọi ý tưởng ấy vẫn chỉ là giấc mơ không có khả năng thực hiện.
>>Chia sẻ bài viết của bạn cho trang Ý kiến tại đây.
Lâm
